9. سلام نماز

مسأله 1439. در ركعت آخر تمام نمازها بعد از تشهّد، واجب است نمازگزار «سلام» بگوید.

مسأله 1440. «سلام» دارای سه عبارت است:

1. «السَّلامُ عَلَیْكَ اَیُّهَا النَّبيُّ وَرَحْمَةُ اللّهِ‏ِ وَبَرَكاتُهُ».

2. «السَّلامُ عَلَیْنا وَعَلیٰ عِبادِ اللّهِ الصّالِحیٖنَ».

3. «السَّلامُ عَلَیْكُمْ وَرَحْمَةُ اللّهِ‏ وَبَرَكاتُهُ».

سلام واجبی که با گفتن آن نمازگزار از نماز خارج می‌شود، سلام سوّم است و نمازگزار می‌تواند به گفتن آن اکتفا کند و مقدار واجب در آن، گفتن «السَّلامُ عَلَیْكُمْ» است و احتیاط مستحب آن است كه جمله «وَ رَحْمَةُ اللّهِ‏ِ وَبَرَكاتُهُ» را به آن اضافه كند؛

امّا بنابر احتیاط واجب به سلام دوّم نمی‌تواند اکتفا نماید؛ پس اگر نمازگزار سلام دوّم را بگوید، بنابر احتیاط، واجب است سلام سوّم را هم به‌جا آورد؛

ولی سلام اوّل از مستحبات است و نمازگزار با گفتن آن از نماز خارج نمی‌شود و محلّ گفتن این سلامِ مستحب، بعد از تشهّد و قبل از دو سلام دیگر می‌باشد و چنانچه نمازگزار هر سه سلام را بگوید، مطابق با احتیاط مستحب رفتار نموده است.

مسأله 1441. فرد باید در صورت امکان در هنگام سلام، مانند حالت تشهّد نشسته باشد و هنگام گفتن سلام واجب، استقرار و آرامش بدن را رعایت کند و آن را به عربی صحیح و طوری که معمول است، پشت سرهم و با رعایت موالات بگوید.

شایان ذکر است، رعایت آرامش نسبت به سلام مستحب، حکم آرامش در ذکر‌های مستحبی را دارد که در مسألۀ«1314» ذکر شد.

مسأله 1442. اگر نمازگزار وقتی نماز را سلام می‌دهد، بخواهد سلامی را که گفته، احتیاطاً یا به دلیل دیگری تکرار کند، حکم آن در هر یک از سلام‌ها به صورت ذیل است:

- در مورد سلام اوّل ، این تکرار بعید نیست اشکال نداشته باشد. ^[402]

- در مورد سلام دوّم ، اگر آن را صحیح گفته، احتیاط واجب است آن را تکرار نکند و اگر غلط گفته، تکرار آن اشکال ندارد و در صورتی که شک در صحیح گفتن آن دارد، اگر قبل از تمام شدن کلمۀ مشکوک، در آن شک کرده، می‌تواند آن را دوباره بگوید، امّا اگر بعد از تمام شدن کلمۀ مشکوک، شک در صحیح گفتن آن نموده، احتیاط واجب است آن را تکرار نکند.

- در مورد سلام سوّم ، اگر آن را غلط گفته یا شک در صحیح بودن آن، قبل از تمام شدن کلمۀ مشکوک پیش آمده، لازم است آن را دوباره بگوید و اگر آن را درست گفته و یا شک، بعد از تمام شدن کلمۀ مشکوک بوده، تکرار آن اشکال ندارد؛ مگر آنکه بخواهد نماز احتیاط بخواند.

مسأله 1443. اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعی یادش بیاید كه صورت نماز به هم نخورده و مرتکب عملی هم نشده باشد كه انجام آن - چه به‌طور عمدی و چه سهوی - نماز را باطل می‌كند (مثل پشت به قبله كردن)، باید سلام را بگوید و نمازش صحیح است.

مسأله 1444. اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعی یادش بیاید كه صورت نماز به هم خورده یا آنكه كاری انجام داده باشد كه انجام آن چه به‌طور عمدی و چه سهوی، نماز را باطل می‌كند - مثل پشت به قبله كردن - نمازش صحیح است.

· مستحبات سلام

مسأله 1445. چند کار در حال سلام، مستحب شمرده شده است:

1. نشستن در هنگام سلام و نیز قرار دادن دست­ها طوری که در تشهّد ذکر شد.

2. کسی که فرادیٰ نماز می‌خواند و همچنین امام جماعت در سلام سوّم، با گوشۀ‌ چشم يا بينی يا غير آنها، به طرف راست خویش اشاره كند به گونه‌ای كه چهره‌اش از قبله برنگردد و با رو به قبله بودن منافات نداشته نباشد.

3. مأموم در نماز جماعت، در صورتی كه در جانب چپ او كسی نباشد، در سلام سوّم، با گوشۀ چشم يا بينی يا غير آنها، به طرف راست خود اشاره كند، طوری كه چهره‌اش از قبله برنگردد و با رو به قبله بودن منافات نداشته باشد و اگر در طرف چپ او مأمومی باشد، سلام سوّم را یک بار ديگر بگويد و در همان حال با گوشۀ‌ چشم يا بينی يا غير آنها اشاره به طرف چپ خویش كند، طوری كه با روبهقبلهبودن منافات نداشته باشد.