مركز ارتباط حضرت آیت الله العظمی سید علی حسينى سیستانی (مد ظله) در لندن، اروپا، شمال و جنوب امریکا است.
مقدّمۀ پنجم: رعايت شرایط لباس نمازگزار
مسأله 1047. لباس نمازگزار هفت شرط دارد که پنج شرط آن مشترک بین مردان و زنان است و دو شرط آن، مخصوص مردان میباشد.
الف. شرایط مشترک:
1. لباس یا پوشش، بدن را به مقدار واجب در نماز بپوشاند؛
2. پاک باشد؛
3. بنابر احتیاط واجب، مباح باشد؛
4. از اجزای مردار نباشد؛
5. از حیوان درنده، بلكه بنابر احتیاط واجب، از سایر حیوانات حرام گوشت نیز نباشد.
ب. شرایط اختصاصی مردان:
1. لباس طلاباف نباشد؛ 2. لباس ابریشم خالص نباشد.
· شرایط مشترک لباس نمازگزار
o شرط اوّل: لباس یا پوشش، بدن را به مقدار واجب در نماز بپوشاند
مسأله 1048. مرد باید در حال نماز، هرچند كسی او را نبیند عورتین خود را بپوشاند و بهتر آن است كه از ناف تا زانو را هم بپوشاند.
مسأله 1049. زن باید در موقع نماز، تمام بدن حتّی ساعد دست، ساق پا، گردن، سر و موی خود را بپوشاند، هرچند در مکان خلوتی نماز بخواند که کسی حضور ندارد، [314] ولی پوشاندن سه قسمت در حال نماز واجب نیست:
الف. صورت به مقداری که روسری معمولاً آن را نمی‌پوشاند (با اینکه روسری را بر گریبان زده است)؛ ب. دست‌‌ها از مچ تا سر انگشتان؛ ج. پاها از مچ پا به پایین.
شایان ذکر است، برای آنكه زن اطمینان كند مقدار واجب را پوشانده، باید مقداری از اطراف صورت و مقداری پایین‌‌تر از مچ‌‌ها را هم بپوشاند. همچنین، پوشش خود مچ دست یا مچ پا واجب است.
مسأله 1050. اگر دختر بچّۀ نابالغ بخواهد نماز بخواند، پوشش او در حال نماز مانند زن بالغ است؛ مگر در سر و مو و گردن که پوشش آنها در حال نماز بر دختر بچّۀ نابالغ لازم نیست.
مسأله 1051. بر زن بالغ لازم است در حال نماز، گردن و زیر چانۀ خویش را بپوشاند؛ ولی پوشش مقداری از چانۀ زن که معمولاً روسری - با اینکه آن را بر گریبان زده است - آن را نمی‌پوشاند، لازم نیست.
مسأله 1052. نمازگزار - چه مرد و چه زن - بنابر احتیاط واجب باید در موقع نماز، بدنش را (غیر از موارد استثنا) حتّی از خودش نیز بپوشاند؛
پس اگر مثلاً زن لباس آستین کوتاه به تن دارد یا شلواری پوشیده که ساق پا را نمی‌پوشاند و به هنگام نماز چادر را طوری بپوشد كه کسی بدن او را نبیند، ولی به علّت آنکه صورتش را زیر چادر برده، خودش اعضای برهنۀ بدنش را ببیند، اشكال دارد و احتیاط واجب در ترک آن است.
مسأله 1053. بنا بر آنچه در مسألۀ «1049» ذکر شد، خانم‌‌ها لازم نیست از مچ پای خویش به پایین را در نماز بپوشانند، امّا باید توجّه داشت که پوشاندن مچ پا به پایین از مرد نامحرم واجب است.
بنابراین، چنانچه وضعیّت به گونهای است که مرد نامحرم به قدم پای زن نمازگزار (یعنی از مچ پا به پایین) در حالی که مشغول نماز است نگاه می‌كند، بر زن واجب است قدم پایش را بپوشاند و این حکم به علّت حضور نامحرم میباشد، نه برای اصل نماز. بنابراین، اگر زن گناه كرده و قدم پا را از مچ پا به پایین از نامحرم نپوشاند، نمازش باطل نیست.
مسأله 1054. پوشاندن زینت و زیورهای صورت و مچ دست تا سر انگشتان در نماز، در جایی كه نامحرمی نیست، لازم نمی‌باشد و چنانچه نامحرم حضور داشتهباشد و پوشاندن آن از دید نامحرم واجب باشد و زن آن را نپوشاند گناهکار است، ولی نمازش صحیح میباشد.
مسأله 1055. در مورد شرط بودن پوشش، فرقی بین نمازهای واجب و نمازهای مستحب نیست؛ البتّه شرط بودن آن در نماز میّت، بنابر احتیاط لازم است.
مسأله 1056. هنگامی كه انسان قضای سجدۀ فراموش شده را به‌جا می‌آورد، باید خود را مانند موقع نماز بپوشاند؛
امّا پوشاندن بدن در هنگام سجدۀ سهو واجب نیست، هرچند احتیاط مستحب است كه در موقع به‌جا آوردن سجدۀ سهو نیز خود را بپوشاند.
همچنین، پوشاندن بدن در هنگام انجام سجدۀ تلاوت (سجدۀ واجب قرآن) و سجدۀ شکر لازم نمی‌باشد.
مسأله 1057. اگر انسان عمداً در نماز عورتش [315] را نپوشاند، نمازش باطل است؛ ولی چنانچه به علّت فراموشی یا غفلت، عورتش را نپوشاند و بعد از نماز متوجّه گردد که در نماز عورت او پیدا بوده، نمازش صحیح است؛
امّا اگر به علّت ندانستن مسأله، آن را نپوشانده، چنانچه نادانی او به علّت كوتاهی كردن در فراگیری مسائل بوده، بنابر احتیاط واجب، باید نمازش را دوباره بخواند، امّا اگر چنین نبوده و جاهل قاصر به حساب آید، نمازش صحیح است.
مسأله 1058. اگر شخصی در بین نماز بفهمد عورت او یا آنچه در حکم عورت میباشد، نمایان شده، باید آن را فوراً بپوشاند و در این صورت لازم نیست نماز را دوباره بخواند، ولی احتیاط واجب آن است در حالی كه فهمیده عورت او پیداست، چیزی از اجزای نماز را به‌جا نیاورد.
مسأله 1059. اگر لباس در حال ایستادن عورت یا آنچه در حکم عورت است را می‌پوشاند، ولی ممكن است در حال دیگر، مثلاً در حال ركوع و سجود نپوشاند، چنانچه موقعی كه می‌خواهد عورت خود یا آنچه در حکم عورت است پیدا شود، فرد به وسیلهای آن را بپوشاند، نمازش صحیح است، ولی احتیاط مستحب است كه با آن لباس نماز نخواند.
مسأله 1060. انسان میتواند در نماز در حال اختیار (غیر اضطرار)، خود را با علف و برگ درختان و پنبه یا پشم غیر بافته و مانند آن - که صدق عنوان لباس نمی‌کند - به گونهای بپوشاند که نگویند بدنش برهنه است، ولی احتیاط مستحب آن است كه پوشش او طوری باشد که عرفاً صدق عنوان لباس نماید. [316]
مسأله 1061. پوشاندن عورت و آنچه در حکم عورت اســت در حال اختیار با گِل - در صورتی که آن قدر زیاد باشد که نگویند بدن فرد برهنه است - کافی میباشد؛ ولی تنها آغشته کردن پوست به گِل یا لجن پاک در حال اختیار کافی نیست، هرچند در حال ناچاری که چیزی برای پوشاندن ندارد، باید برای نمایان نبودن پوست آنها، سطح پوست را با گِل و لجن پاک و مانند آن آغشته کند و بپوشاند، هرچند حجم آنها نمایان باشد.
مسأله 1062. اگر انسان چیزی ندارد كه در نماز خود را با آن بپوشاند، چنانچه از پیدا كردن آن ناامید نباشد، احتیاط واجب آن است كه نماز خود را به تأخیر بیندازد و چنانچه چیزی پیدا نكرد، در آخر وقت طبق وظیفهاش نماز بخواند؛
امّا اگر ناامید باشد، میتواند در اوّل وقت طبق وظیفهاش - هرچند برهنه - نماز بخواند و در این صورت، اگر نماز را در اوّل وقت بخواند و پس از آن اتّفاقاً عذرش برطرف گردد، لازم نیست نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1063. كسی كه می‌خواهد نماز بخواند، اگر برای پوشاندن خود حتّی برگ درخت و علف و گِل و لجن نداشته باشد و ناامید باشد كه تا آخر وقت چیزی برای پوشاندن خود پیدا كند، در صورتی كه اطمینان داشته باشد كسی - كه پوشش عورت یا آنچه در حکم عورت است، از او واجب میباشد (ناظر محترم) - او را نمی‌بیند، ایستاده با ركوع و سجود اختیاری نماز بخواند؛
امّا چنانچه احتمال دهد ناظر محترم او را می‌بیند، باید طوری نماز بخواند كه عورت او نمایان نباشد؛ مثل اینكه نشسته نماز بخواند و اگر برای اینكه خودش را از دید ناظر محترم حفظ نماید، ناچار شود ایستادن و ركوع و سجود اختیاری را ترک كند، یعنی در هر سه حالت دیده میشود، بنشیند و ركوع و سجود را با اشاره انجام دهد و اگر تنها ناچار است یكی از سه چیز را ترک كند همان را ترک نماید، پس در این حال اگر میتواند بایستد و ركوع و سجود را با اشاره انجام دهد، این كار مقدّم است، هرچند در این صورت احتیاط مستحب است دو بار نماز بخواند، یک بار نماز ایستاده با اشاره برای ركوع و سجود و یک بار هم نماز نشسته بخواند و ركوع و سجود آن را در حال نشسته انجام دهد و اگر ایستادن موجب دیده شدن است بنشیند و ركوع و سجود را در حال نشسته انجام دهد و احتیاط لازم آن است كه شخص برهنه در حال نماز، عورت خود را با بعضی از اعضای بدن خود - مثل دو رانش در حال نشسته و دو دست در حال ایستاده - بپوشاند.
شایان ذکر است، نماز به این كیفیّت را که در هنگام اضطرار به‌جا آورده میشود «نماز عریان» یا «نماز برهنگان» می‌نامند.
o شرط دوّم: پاک باشد
مسأله 1064. لباس نمازگزار باید پاک باشد و اگر كسی در حال اختیار با لباس نجس نماز بخواند، نمازش باطل است و توضیح آن و نیز استثنائات مربوط به آن در مقدّمۀ چهارم مبحث پاک بودن بدن و لباس نمازگزار ذکر شد.
o شرط سوّم: بنابر احتیاط واجب غصبی نباشد
مسأله 1065. لباسی که نمازگزار با آن عورتین خود را می‌پوشاند، بنابر احتیاط واجب، باید غصبی نباشد و كسی كه میداند پوشیدن لباس غصبی حرام است یا اینكه از روی تقصیر و کوتاهی حكم مسأله را نداند، اگر عمداً در آن لباس نماز بخواند، نمازش بنابر احتیاط واجب باطل است؛
ولی در «اشیای کوچکی كه به تنهایی عورتین را نمی‌پوشاند» و همچنین «اشیائی كه فعلاً نمازگزار آنها را نپوشیده» و محمول محسوب میشود، مانند چَفیه یا دستمال بزرگ، یا لنگی كه در جیب گذاشته شده [317] - هرچند بتوان با آنها عورت را پوشانید - همینطور «لباسی كه نمازگزار آنها را پوشیده، ولی ساتر (لباس) مباح دیگری زیر آن دارد که عورتین را پوشانده باشد»، در تمام این صورتها، غصبی بودن آنها به نماز ضرری ندارد، هرچند احتیاط مستحب در ترک موارد مذکور است.
شایان ذکر است، نسبت به بانوان، جاهایی که واجب است در نماز آن را بپوشانند مثل ساق پا یا ساعد دست، حکم عورتین را دارد.
مسأله 1066. كسی كه میداند پوشیدن لباس غصبی حرام است، ولی حكم نماز خواندن با آن را نمیداند، اگر عمداً با لباس غصبی نماز بخواند - به تفصیلی كه در مسألۀ قبل ذکر شد - نمازش بنابر احتیاط واجب باطل است.
مسأله 1067. اگر انسان نداند که لباسش غصبی است یا فراموش كند و با آن لباس نماز بخواند، نمازش صحیح است؛ ولی اگر كسی خودش، لباس را غصب نماید و فراموش كند كه غصب كرده و با آن نماز بخواند، نمازش بنابر احتیاط واجب باطل است.
مسأله 1068. اگر فرد نداند یا فراموش كند كه لباسش غصبی است و در بین نماز بفهمد، چنانچه چیز دیگری عورت او یا آنچه در حکم عورت است را پوشانده باشد و بتواند فوراً یا بدون این كه موالات، یعنی پی در پی بودن اجزای نماز به هم بخورد، لباس غصبی را بیرون آورد، لازم است این كار را انجام دهد و باید مواظب باشد که از قبله منحرف نشود و در حال حرکت ذکر نگوید؛
امّا اگر چیز دیگری عورت او یا آنچه در حکم عورت است را نپوشانده و بیرون آوردن لباس، باعث کشف عورت یا آنچه در حکم عورت است میشود، در صورتی که به مقدار یک رکعت وقت داشته باشد باید نماز را بشکند و با لباس غیر غصبی نماز بخواند و اگر به این مقدار هم وقت ندارد، باید لبــاس را در حال نماز بیـرون آورد و ادامۀ نماز را به دستور «نماز برهنگان» که در مسألۀ «1063» ذکر شد انجام دهد.
مسأله 1069. اگر كسی برای حفظ جانش با لباس غصبی نماز بخواند، در صورتی كه نتواند تا آخر وقت با لباس دیگری نماز بخواند، یا اینکه بتواند، امّا اضطرار فعلی او به پوشیدن لباس غصبی به علّت سوء اختیار خودش در گذشته نبوده است - مثل اینكه خودش لباس را غصب نکرده باشد - نمازش صحیح است و چنانچه اضطرار فعلی او به دلیل سوء اختیار خودش در گذشته بوده، نمازش بنابر احتیاط واجب صحیح نیست؛
ولی اگر برای اینكه دزد، لباس غصبی را نبرد، مجبور باشد با آن نماز بخواند و نتواند تا آخر وقت با لباس دیگری نماز بخواند، یا نگه داشتن آن به قصد رساندن به مالک در اوّلین فرصت باشد، نمازش صحیح است.
مسأله 1070. اگر فرد، لباس را با پولی که به آن خمس تعلّق گرفته و خمس آن را نداده خریداری نماید، دو صورت دارد:
الف. قیمت معامله (ثمن) به صورت كلّی در ذمّه باشد، یعنی قیمت کالا را در ذمّه بدهکار شود؛
در این صورت، معامله در هر حال [318] صحیح است و فرد مالک لباس میشود و استفاده از آن برای او جایز است؛ ولی به علّت تصرّف در پول خمس نداده و تأخیر در پرداخت خمس آن، گناهکار است و باید خمس پولی را كه به فروشنده داده است، بپردازد. [319]
ب. با عین پولی كه خمس آن را نداده لباس بخرد، یعنی ثمن (قیمت) معامله به صورت شخصی باشد؛ [320]
در این صورت، چنانچه فروشنده شیعۀ دوازده امامی باشد، معامله صحیح است و پول را مالک شده و خمس از پول به لباس منتقل میشود [321] و حكم نماز خواندن در آن لباس قبل از پرداخت خمس، حكم نماز خواندن در لباس غصبی را دارد؛ [322]
امّا چنانچه فروشنده شیعۀ دوازده امامی نباشد، صحیح بودن معامله در یک پنجم مشاع آن، بستگی به اجازۀ حاکم شرع دارد؛ اگر حاکم شرع اجازه دهد، حکم نماز خواندن در آن لباس مانند حالت قبل (فروشنده شیعۀ دوازده امامی باشد) است و اگر اجازه ندهد، معامله نسبت به یک پنجم، باطل میباشد و در این حالت، چنانچه فروشنده با وجود اطلاع از باطل بودن یک پنجم معامله، باز هم راضی به تصرّف خریدار در لباس باشد، نماز خواندن در آن لباس جایز است و اگر رضایت فروشنده معلوم نباشد، نماز خواندن در این لباس، حکم نماز خواندن در لباس غصبی را دارد.
o شرط چهارم: از اجزای مردار نباشد
مسأله 1071. لباس نمازگزار - حتّی بنابر احتیاط واجب، لباس‌های کوچکی که به تنهایی نمی‌توان با آن عورتین را پوشانید - باید از اجزای روح‌دار مردار حیوانی كه خون جهنده دارد (حیوانی كه اگر رگش را ببُرند، خون از آن می‌جهد) نباشد و احتیاط مستحب است انسان با لباسی كه از اجزای روح‌دار مردار حیوان حلال گوشتی تهیّه شده كه خون جهنده ندارد (مانند ماهی پولک‌دار)، نماز نخواند. [323]
مسأله 1072. هر گاه چیزی مانند گوشت و پوست از مردار نجس كه روح داشته، به عنوان محمول (چیزی که نمازگزار آن را با خود حمل می‌کند) همراه نمازگزار باشد، مثل اینکه آن را داخل قوطی یا پلاستیکی گذاشته باشد و در نماز حمل نماید، نمازش صحیح است.
مسأله 1073. اگر چیزی از مردار حلال گوشت مانند مو و پشم که روح ندارد، همراه نمازگزار باشد یا با لباسی كه از آنها تهیّه كردهاند نماز بخواند، نمازش صحیح است.
مسأله 1074. کاپشن چرمی و مانند آن، که چرمش از حیوان حلال گوشتی که خون جهنده دارد تهیه شده، در صورتی که احتمال معقول داده شود مربوط به حیوانی است که ذبح شرعی شده، پاک میباشد و نماز خواندن با آن جایز است، هرچند نشانــه‌های ذبح شرعی را دارا نباشد و ساخت کشورهای غیر اسلامی باشد و مسلمان وارد کنندۀ آن هم در زمینۀ ذبح شرعی و عدم ذبح شرعی آن تحقیق نکرده باشد؛
امّا چنانچه فرد یقین یا اطمینان دارد از حیوانی است که ذبح شرعی نشده، نجس و مردار محسوب میشود.
مسأله 1075. نماز خواندن با چرم‌های مصنوعی که از مواد پلاستیکی و مانند آن ساخته میشود، اشکال ندارد. همچنین، هر گاه انسان شک کند که چیزی چرم مصنوعی است یا چرم طبیعی که از مردار تهیّه شده، نماز خواندن با آن اشکال ندارد.
o شرط پنجم: از حیوان درنده - بلكه بنابر احتیاط واجب، از سایر حیوانات حرام گوشت دارای خون جهنده نیز - نباشد
مسأله 1076. لباس نمازگزار (به استثنای چیزهای کوچکی همچون جوراب كه به تنهایی عورتین را نمی‌پوشاند) باید از اجزای درندگان - بلكه بنابر احتیاط لازم، از مطلق حیوان حرام گوشت مثل خرگوش نیز - نباشد و این حکم، اختصاص به حیوانات حرام گوشتی دارد که دارای خون جهنده میباشند و در این حکم فرقی بین اجزای روح‌دار مانند پوست حیوان و اجزای بی‌روح مانند پشم، مو، کرک بدن حیوان نیست؛
همین طور، لباس مذکور و نیز بدن نمازگزار نباید به ادرار و یا مدفوع، یا عرق یا شیر یا موهای آن حیوان آلوده باشد، ولی اگر موی حیوان حرام گوشت بسیار کم و ناچیز باشد، مثلاً یک یا دو یا سه موی کوچک حیوان بر لباس نمازگزار باشد، اشکال ندارد. همچنین، اگر چیزی از آنها را مثلاً در قوطی یا پلاستیک گذاشته و با خود حمل نماید، اشكال ندارد.
مسأله 1077. اگر آب دهان یا بینی یا رطوبت دیگری از حیوان حرام گوشت مانند گربه - که پاک میباشند - بر بدن یا لباس نمازگزار باشد، چنانچه تر باشد، نماز باطل است و اگر خشک شده و عین آن برطرف شده باشد، نماز صحیح است.
مسأله 1078. اگر مو و عرق و آب دهان كسی بر بدن یا لباس نمازگزار باشد، اشكال ندارد. همچنین، جایز است انسان با مروارید و موم و عسل نماز بخواند.
مسأله 1079. اگر فرد شک داشته باشد كه لباس از اجزای حیوان حلال گوشت تهیّه شده یا حرام گوشت، [324] چه در كشور اسلامی تهیّه شده باشد چه غیر اسلامی، جایز است با آن نماز بخواند، به شرط آنکه معلوم نباشد آن لباس، از اجزای روح‌دار مردار نجس تهیّه شده است [325] که در این صورت، حکم نماز خواندن با آن لباس، در شرط چهارم لباس نمازگزار ذکر شد.
مسأله 1080. نماز خواندن با صدف و آنچه از آن ساخته میشود مانند تکمۀ صدفی، جایز است.
مسأله 1081. پوشیدن پوست سنجاب در نماز اشكال ندارد، هرچند احتیاط مستحب آن است كه با آن نماز نخوانند. [326]
مسأله 1082. اگر با لباسی كه انسان نمیداند یا فراموش كرده كه از حیوان حرام گوشت است نماز بخواند، نمازش صحیح میباشد.
· شرایط اختصاصی لباس نمازگزار
o شرط اوّل اختصاصی: اگر نمازگزار مرد است، لباس او طلاباف نباشد
مسأله 1083. پوشیدن لباس طلا و همیــن طور پوشیدن طلا و زیور آلات آن - هر چند در عرف ما به آن لباس نگویند - مثل حلقۀ طلا یا انگشتر طلا به دست کردن یا آویختن زنجیر و گردنبند طلا به گردن یا بستن ساعت مچی طلا به دست، برای مردان، چه در حال نماز و چه غیر نماز، حرام و نماز خواندن با آنها باطل است؛ ولی برای زنان در نماز و غیر نماز، اشكال ندارد و شرح احکام زیورآلات طلا در جلد دوم، مبحث شناخت بعضی از گناهان ذکر میشود.
مسأله 1084. نماز مردی که دندان طلا دارد یا لباسی به تن کرده که تکمه‌هایش از طلا میباشد، باطل نیست؛ البتّه مرد بنابر احتیاط واجب نباید تکمه‌های لباس خود یا دندان‌های جلوی خویش را از طلا قرار دهد که این کار عرفاً زینت به حساب می‌آید. [327]
مسأله 1085. اگر مردی نداند یا فراموش كند كه لباس، زنجیر و گردن بند، حلقه یا انگشتر او از جنس طلا است یا شک داشته باشد و با آن نماز بخواند و بعداً متوجّه شود كه از جنس طلا بوده، نمازش صحیح است.
همچنین، اگر به علّت ندانستن مسأله، با موارد مذکور نماز میخوانده، در صورتی كه جاهل قاصر بوده (در جهل خود معذور بوده)، نمازهای گذشته‌اش صحیح است؛ امّا اگر جاهل مقصّر بوده (در جهل خود معذور نبوده)، نمازهای گذشته‌اش را باید اگر وقت هست، دوباره بخواند و اگر وقت گذشته، قضا كند.
o شرط دوّم اختصاصی: اگر نمازگزار مرد است، لباس او ابریشم خالص نباشد
مسأله 1086. لباس مرد نمازگزار كه به تنهایی می‌‌توان با آن عورتین را پوشاند، باید ابریشم خالص نباشد و در غیر نماز هم، پوشیدن آن برای مردان حرام است.
مسأله 1087. اگر تمام آستر لباس یا مقداری از آن ابریشم خالص باشد، پوشیدن آن برای مرد، حرام و نماز در آن، باطل است.
مسأله 1088. اگر لباس‌های کوچک مرد که قابلیّت پوشاندن عورتین را ندارد مثل کلاه یا عرق‌چین یا کمر‌بند از ابریشم باشد، نماز اشکال ندارد، هرچند احتیاط مستحب است که آنها را در نماز نپوشد.
مسأله 1089. حاشیه‌دوزی لباس با ابریشم اشکال ندارد؛ ولی احتیاط مستحب است که عرض آن بیشتر از «چهار انگشت بسته» نباشد. همچنین، اگر تکمۀ لباس و نخ‌ها یا قیطان‌هایی که در لباس به کار رفته از ابریشم باشد، اشکال ندارد هرچند زیاد باشد.
مسأله 1090. لباسی را كه انسان نمیداند از ابریشم خالص است یا چیز دیگر، جایز است بپوشد و نماز در آن نیز اشكال ندارد.
مسأله 1091. اگر دستمال ابریشمی و مانند آن در جیب مرد نمازگزار باشد، اشكال ندارد و نماز را باطل نمی‌كند.
مسأله 1092. پوشیدن لباس ابریشمی برای زن در نماز و غیر نماز، اشكال ندارد و همین طور ولیّ پسر بچّۀ نابالغ میتواند لباس ابریشمی به تن او نموده و نماز پسر بچّۀ نابالغ با لباس ابریشمی صحیح است.
· برخی از احکام لباس نمازگزار
مسأله 1093. پوشیدن لباس ابریشمی خالص و طلاباف در حال ناچاری مانعی ندارد و نیز كسی كه ناچار است لباس بپوشد و لباس دیگری غیر از اینها ندارد، میتواند با این لباسها نماز بخواند.
مسأله 1094. اگر فرد غیر از لباس غصبی یا ابریشمی خالص یا طلاباف، لباس دیگری ندارد و ناچار نیست لباس بپوشد، باید به دستوری كه برای برهنگان در مسألۀ«1063» گفته شد، نماز بخواند.
مسأله 1095. اگر انسان غیر از لباسی كه از حیوان درنده تهیّه شده لباس دیگری ندارد، چنانچه در پوشیدن لباس ناچار باشد و تا آخر وقت اضطرار باقی باشد، میتواند با همان لباس نماز بخواند و اگر ناچار نباشد، باید به دستوری كه برای برهنگان در مسألۀ«1063» گفته شد، نماز را به‌جا آورد و اگر غیر از لباسی كه از حیوان حرام گوشت غیر درنده تهیّه شده، لباس دیگری ندارد، چنانچه ناچار به پوشیدن آن لباس نباشد، احتیاط لازم آن است كه دو بار نماز بخواند، یک بار با آن لباس و بار دیگر هم به دستوری كه برای برهنگان ذکر شد.
مسأله 1096. اگر انسان چیزی ندارد كه در نماز، عورت خود را با آن بپوشاند، واجب است تهیّه نماید، هرچند با كرایه کردن یا خریدن باشد؛
ولی اگر تهیّه آن موجب سختی فوق‌العادهای که معمولاً تحمّل نمیشود، می‌‌گردد - هرچند از جهت فقر و تنگدستی یا گران بودن آن و اجحاف در حقّ وی - تهیۀ آن لازم نیست و میتواند به دستوری كه برای برهنگان در مسألۀ«1063» گفته شد، نماز بخواند؛ ولی چنانچه تحمّل ضرر نموده و با پوشش فراهم شده نماز بخواند، نمازش صحیح است.
مسأله 1097. كسی كه لباس ندارد، اگر دیگری لباس به او ببخشد یا عاریه دهد، چنانچه قبول كردن آن برای او سختی فوق‌العادهای که معمولاً تحمّل نمیشود (حرج) نداشته باشد، باید قبول كند؛ بلكه اگر عاریه كردن یا طلب بخشش برای او حرجی نیست، باید از كسی كه لباس دارد، طلب بخشش یا عاریه نماید.
مسأله 1098. پوشیدن لباسی كه پارچه یا رنگ یا دوخت آن برای كسی كه می‌خواهد آن را بپوشد معمول نیست، در صورتی كه موجب هتک حرمت و خواری او باشد، حرام است؛ ولی اگر با آن لباس نماز بخواند، هرچند پوشش وی فقط همان لباس باشد، نمازش صحیح است.
مسأله 1099. پوشیدن لباس زنانه بر مردان و پوشیدن لباس مردانه بر زنان، حرام نیست و نماز خواندن با آن، باطل نمی‌باشد؛
ولی بنابر احتیاط واجب، جایز نیست مرد خود را به هیأت و زِیّ و شمائل زن در آورد یا زن خود را به هیأت و زِیّ و شمائل مرد در آورد.
مسأله 1100. كسی كه باید خوابیده نماز بخواند، لازم نیست ملافه یا لحافی كه روی خود می‌كشد، دارای شرایط لباس نمازگزار باشد؛ مگر طوری باشد كه بر آن پوشیدن صدق كند، مثل آنكه آن را دور خود بپیچد.
· مستحبات و مکروهات لباس نمازگزار
مسأله 1101. موارد ذیل در لباس نمازگزار، مستحب شمرده شده است:
1. مرد، عمامه با تحت الحَنَک بپوشد؛
2. مرد، عبا و زن، چادر بپوشد؛
3. لباس سفید بپوشد؛
4. پاکیزه‌ترین لباسها را بپوشد؛
5. بدن را با چند لباس بپوشاند؛
6. عطر و بوی خوش استعمال کند؛ [328]
7. انگشتر عقیق به دست کند؛
8. زن در حال نماز، قدم پا از مچ پا به پایین، و دختر بچّۀ نابالغ در حال نماز، سر خود را بپوشاند.
مسأله 1102. موارد ذیل در لباس نمازگزار، مکروه شمرده شده است:
1. پوشیدن لباس سیاه؛ [329]
2. پوشیدن لباس کثیف؛
3. پوشیدن لباس تنگ و از این جمله است پوشیدن جوراب تنگ كه پا را فشار دهد؛
4. پوشیدن لباس شرابخوار که نجس بودن آن معلوم نباشد؛
5. پوشیدن لباس كسی كه از نجاست پرهیز نمی‌كند، به شرط آنکه نجس بودن آن معلوم نباشد؛
6. پوشیدن لباسی كه نقش صورت دارد؛
7. دست كردن انگشتری كه نقش صورت دارد؛
8. باز بودن تكمههای لباس؛
9. نجس بودن لباس‌های کوچکی که قابلیّت پوشاندن عورتین را ندارد.
[314]. بنابراین، تمام بدن زن به جز سه موردِ استثنا شده، در حکم عورت محسوب میشود که پوشش آن در نماز واجب است.
[315]. شایان ذکر است در این مسأله و مسائل بعد، بدن زن به جز موارد استثنا شده در مسألۀ «1049»، حکم عورت را دارد.
[316]. البتّه چنانچه فرد دسترسی به پوششی که صدق عنوان لباس نماید، نداشته باشد، باید خود را در حال نماز با موارد مذکور و مانند آن بپوشاند.
[317]. همچنین، کسی که مال گمشدهای را پیدا کرده، چنانچه مال مذکور موقع نماز خواندن (یا وضو یا غسل) «همراه او» باشد، نمازش (یا وضو و غسلش) باطل نمیشود، حتّی اگر حسب وظایف شرعی مربوط به مال گمشده رفتار نکند یا قصد داشته باشد مال را به صاحبش تحویل ندهد.
[318]. چه فروشنده شیعۀ دوازده امامی باشد و چه نباشد.
[319]. توضیح بیشتر در این مورد، در جلد دوّم، فصل خمس، مسألۀ «727» ذکر میشود.
[320]. توضیح در مورد معاملۀ بر ذمّه و بر عین (شخصی)، در جلد دوم، فصل خمس، صفحۀ «343»، پاورقی «2» ذکر میشود.
[321]. توضیح بیشتر در این مورد، در جلد دوّم، فصل خمس، مسألۀ «725» ذکر میشود.
[322]. حکم استفادۀ دیگران از شیعیان دوازده امامی از لباس مذکور، با اجازۀ صاحب لباس، در جلد دوم، فصل خمس، مسألۀ «729» ذکر میشود.
[323]. حکم نماز با لباسی که از مردار حیوان حرام گوشتی تهیّه شده که خون جهنده ندارد - مثل مار - در شرط پنجم ذکر میشود.
[324]. منظور از شک در اینجا، موارد شک در حکم نیست؛ مثلاً اگر فرد میداند لباسش از کُرک بدن خرگوش تهیّه شده، ولی نمیداند خرگوش حلال گوشت است یا حرام گوشت، این مسأله شامل وی نمیشود و باید یا احتیاط نماید یا مسألۀ شرعی آن را که خرگوش حلال گوشت است یا حرام گوشت، یاد بگیرد؛ امّا اگر نمیداند لباسش از خرگوش تهیّه شده یا گوسفند (شک در موضوع)، این مسأله شامل او میشود و جایز است با شرایط ذکر شده در مسأله با آن نماز بخواند.
[325]. مثل آنکه فرد نمیداند چرم از گاو تهیّه شده یا فیل، ولی اطمینان دارد که آن حیوان ذبح اسلامی نشده است.
[326]. مشروط به آنکه احراز نشود لباس مذکور از اجزای روح‌دار مردارِ سنجاب که نجس میباشد، تهیّه شده است که در این صورت، حکم نماز خواندن در آن، در شرط چهارم لباس نمازگزار گذشت.
[327]. توضیح مطلب از این قرار است که حرمت استفاده از طلا برای مردان، مربوط به دو عنوان است: اوّل: در زبان عربی، عنوان «لُبْس الذَهَب» عرفاً صدق نماید، یعنی پوشیدن طلا (مانند مثالهایی که در مسألۀ «1083» ذکر شده است)، که این مورد بنابر فتویٰ حرام است و موجب بطلان نماز میشود؛ دوّم: در زبان عربی عنوان «التزیین بالذهب» عرفاً صدق نماید، یعنی زینت کردن به طلا (مانند مثالهایی که در مسألۀ «1084» ذکر شده است)، که حرمت این مورد بنابر احتیاط واجب است، ولی موجب بطلان نماز نمیشود.
[328]. در مورد این مستحب، فرقی بین عطرهای طبیعی و عطرهایی که به روشهای شیمیایی ساخته شده نیست.
[329]. پوشیدن لباس سیاه از مواردی است که کراهت آن ثابت نیست و در فرض ثابت بودن، عبا، چادر، عمامۀ سادات و موردی که تعظیم شعائر محسوب میشود، مثل عزاداری امام حسین(علیه السلام) استثنا میشود.