شرایط چیزی که بر آن تیمّم انجام می‌‌‌شود

شیئی که بر آن تیمّم انجام می‌‌شود، چند شرط دارد که در مسائل بعد به ذکر آنها پرداخته می‌شود:

· شرط اوّل: بنابر احتیاط لازم، مقداری از آن به دست بچسبد

مسأله 903. چیزی که انسان بر آن تیمّم می‌کند، باید بنابر احتیاط واجب مانند خاک و ماسه‌های نرم یا سنگی که روی آن غبار نشسته، طوری باشد که با زدن یا قرار دادن دست بر آن مقداری از آن بر دست بماند و بعد از زدن دست بر آن، بنابر احتیاط واجب نباید دست را به شدّت بتكاند كه همۀ خاک یا گرد و غبار آن بریزد.

بنابراین، اگر بر روی سنگ یا ریگ و مانند آن غباری نباشد که به دست بچسبد، تیمّم با آن بنابر احتیاط واجب کافی نیست و کسی که تنها چنین سنگ یا شیئی در اختیار دارد و تا آخر وقت نماز، هیچ چیز دیگری که تیمّم بر آن صحیح است ندارد، بنابر احتیاط واجب با آن شیء تیمّم نموده و نماز بخواند و بعد از وقت و رفع اضطرار، قضای نماز را نیز به‌جا آورد. ^[260]

مسأله 904. اگر هنگام تیمّم در اثر مسح پیشانی، گرد و غباری که در دست بوده از بین برود و برای مسح پشت دست‌ها چیزی از گرد و غبار در کف دست‌ها باقی نمانده باشد یا شک شود که گرد و غبار در کف دست‌ها باقی مانده یا نه، در این دو مورد به جهت رعایت شرط چسبندگی گرد و غبار به دست، بنابر احتیاط واجب لازم است فرد دست‌ها را دوباره بر خاک زده، سپس پشت دست‌ها را به نیّت تیمّم مسح نماید.

· شرط دوّم: پاک باشد

مسأله 905. شیئی كه انسان بر آن تیمّم می‌كند باید پاک باشد و این لزوم پاک بودن، در موردی که نوبت به تیمّم به شیء غباردار رسیده، بنابر احتیاط واجب می‌باشد.

بنابراین، اگر فرد شیء پاكی كه تیمّم به آن صحیح است تا انتهای وقت نماز ندارد، نماز بر او واجب نیست؛ ولی باید قضای آن را به‌جا آورد و بهتر آن است كه در وقت نیز بدون تیمّم نماز بخواند؛ مگر در موردی كه نوبت به تیمّم بر شیء غباردار مثل فرش گَرد آلود رسیده باشد كه اگر متنجّس باشد، احتیاط واجب آن است كه به آن تیمّم كند و نماز بخواند و بعداً هم آن را قضا كند.

· شرط سوّم: بنابر احتیاط واجب، عرفاً پاکیزه و نظیف باشد

مسأله 906. خاک تیمّم یا شیء دیگری که تیمّم بر آن صحیح است، بنابر احتیاط لازم باید عرفاً پاكیزه و نظیف باشد؛ یعنی آلوده به چیزی كه موجب تنفّر است مانند زباله و کثیفی‌های دیگر نباشد، هرچند آن چیز، نجس محسوب نشود.

· شرط چهارم: غصبی نباشد

مسأله 907. خاک تیمّم یا شیء دیگری که تیمّم بر آن صحیح است باید غصبی نباشد، پس اگر فرد با وجود اطلاع از اینکه خاک غصبی است بر آن تیمّم كند، تیمّم او باطل است.

مسأله 908. تیمّم در فضای غصبی باطل نیست؛ پس اگر فرد در ملک خود دست‌‌ها را به زمین بزند و بدون اجازه وارد ملک دیگری شود و دست‌‌ها را به پیشانی بكشد، تیمّم او صحیح می‌باشد، هرچند گناه كرده است.

مسأله 909. تیمّم بر شیء غصبی در حالی كه فراموش كرده یا غفلت داشته باشد، صحیح است؛ ولی اگر انسان چیزی را خودش غصب كند و فراموش كند غصب كرده، تیمّم او با آن شیء بنابر احتیاط واجب صحیح نیست.

مسأله 910. كسی كه در محلّ غصبی حبس و زندانی است، اگر آب و خاک آن هر دو غصبی باشد، باید با تیمّم نماز بخواند؛ ^[261] ولی لازم است هنگام تیمّم دست‌ها را به زمین نزند، بلکه به گذاشتن دست‌ها بر زمین اکتفا نماید.

· شرط پنجم: با شیء دیگری که تیمّم بر آن صحیح نیست مخلوط نباشد

مسأله 911. لازم است چیزی که تیمّم بر آن صحیح است، مانند خاک با شیء دیگری که تیمّم بر آن صحیح نیست، مخلوط نباشد؛ مگر آنکه آن شیء اندک باشد که عرفاً از بین رفته به حساب آید.

بنابراین، اگر با خاک و ریگ، شیئی مانند كاه یا خاکستر چوب كه تیمّم به آن باطل است مخلوط شود، نمی‌‌تواند به آن تیمّم كند؛ مگر آنکه کاه یا خاکستر به قدری كم باشد كه در خاک یا ریگ از بین رفته و مستهلک محسوب شود که در این صورت، تیمّم بر آن خاک و ریگ صحیح است.

· احكام دیگر چیزی كه بر آن تیمّم می‌شود

مسأله 912. تیمّم بر زمین گود و خاک جادّه و زمین شوره‏زار كه نمک روی آن را نگرفته، مكروه است و اگر نمک روی آن را گرفته باشد، باطل است.

مسأله 913. اگر انسان یقین داشته باشد كه تیمّم به چیزی صحیح است و با آن تیمّم نماید، بعد بفهمد تیمّم بر آن باطل بوده، نمازهایی را كه با آن تیمّم خوانده، باید دوباره بخواند.