شرایط صحّت وضو

صحیح بودن وضو چند شرط دارد که در مسائل بعد، به ذکر و توضیح آنها پرداخته می‌شود.

· شرط اوّل و دوّم: آب وضو پاک و مطلق باشد

مسأله 290. آبی كه با آن وضو گرفته می‌شود، باید پاک باشد و نیز، بنابر احتیاط واجب آلوده و متغیّر با چیزی كه طبع انسان از آن متنفّر است - مثل ادرار حیوانات حلال گوشت یا مردار پاک یا چرک زخم - نباشد، هرچند آن چیز شرعاً پاک باشد.

مسأله 291. وضو با آب نجس و آب مضاف باطل است، هرچند انسان نجس بودن یا مضاف بودن آن را نداند یا فراموش كرده باشد و اگر با آن وضو، نمازی هم خوانده باشد، باید آن نماز را دوباره با وضوی صحیح بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.

مسأله 292. اگر فرد غیر از آب گِل آلود مضاف، آب دیگری برای وضو ندارد، چنانچه وقت نماز کم باشد، طوری كه برای وضو و خواندن واجبات نماز وقت نداشته باشد، باید تیمّم كند و اگر وقت دارد، باید صبر كند تا آب صاف شود یا به وسیله‌‌ای آن را صاف نماید و وضو بگیرد و آب گل آلود در صورتی مضاف می‌‌شود كه دیگر به آن، آب گفته نشود.

· شرط سوّم: آب وضو غصبی نباشد

مسأله 293. وضو با آب غصبی و با آبی كه معلوم نیست صاحب آن راضی است یا نه، حرام و باطل است؛ ولی اگر قبلاً صاحبش راضی بوده و انسان نمی‌‌داند از رضایتش برگشته یا نه، وضو با آن صحیح می‌باشد.

مسأله 294. اگر مكان یا فضا یا ظرف یا محلّ ریزش آب وضو مباح نباشد، وضو صحیح است، هرچند فرد به علّت تصرّف غصبی معصیت كرده است.

بنابراین، اگر مكان یا فضا یا محلّ ریزش آب وضو، غصبی باشد و انسان بتواند در مكان دیگر که غصبی نیست وضو بگیرد، باید به آن جا برود و اگر نتواند، وظیفۀ او تیمّم است؛ ولی در هر صورت، اگر در آنجا وضو گرفت، هرچند معصیت كرده، امّا وضوی او صحیح می‌باشد؛ مگر آنكه قصد قربت برای او حاصل نشود.

مسأله 295. وضو گرفتن از وضوخانه یا حوض آب مساجد و مدارس علوم دینی كه موقوفه ‌هستند و انسان نمی‌‌داند آن مكان را برای استفادۀ همۀ مردم قرار داده‌‌اند یا اختصاص به نمازگزاران آن مسجد یا طلّاب آن مدرسه دارد، جایز نیست، مگر در صورتی كه معمولاً مردم متدیّن از آب آنجا وضو می‌‌گیرند و كسی هم آنان را منع نمی‌‌كند.

مسأله 296. كسی كه نمی‌‌خواهد در مسجدی نماز بخواند، اگر نداند وضوخانۀ آن را برای همۀ مردم وقف كرده‌‌اند یا برای كسانی كه در آنجا نماز می‌‌خوانند، نمی‌‌تواند در آنجا وضو بگیرد؛ ولی اگر معمولاً كسانی هم كه نمی‌‌خواهند در آنجا نماز بخوانند از آن وضوخانه وضو می‌‌گیرند و كسی آنان را منع نمی‌‌كند، وضو گرفتن از آنجا اشکال ندارد.

مسأله 297. وضو گرفتن از آب مسافرخانه‌‌ها و هتل‌‌ها و پاساژها و مکان‌های تجاری دیگر و رستوران‌‌های بین راهی و مانند اینها برای كسانی كه ساكن آن نیستند، در صورتی صحیح است كه معمولاً كسانی هم كه ساكن آنجا نیستند در این مکان‌ها وضو می‌‌گیرند و كسی منع نمی‌‌كند.

مسأله 298. كسی که جزء طلّاب مدرسه‌‌ای نیست، ولی مهمان طلّاب آن مدرسه شود، وضو گرفتن او در آن مدرسه اشكال ندارد، به شرط اینكه پذیرفتن چنان مهمانانی برخلاف شرایط وقف نباشد. این حكم، در مورد كسی كه مهمان مسافران مسافرخانه یا هتل و مانند آن است نیز جاری می‌باشد.

مسأله 299. اگر آبی برای استفاده در جهت خاصّی اجازه داده شود، استفاده از آن در غیر آن جهت جایز نیست؛ مثلاً وضو گرفتن از آبِ آب سردكن كه فقط برای آشامیدن قرار داده شده، جایز نیست و حکم وضو گرفتن با آب غصبی را دارد.

مسأله 300. وضو گرفتن بدون اجازۀ مالک، از نهرهای كوچک یا بزرگ كه بنای عقلا بر جایز بودن تصرّف و استفاده از آنهاست، اشکال ندارد، هرچند انسان نداند صاحب آنها راضی است یا نه؛ بلكه اگر صاحب آنها از وضو گرفتن نهی كند یا اینكه انسان بداند مالک راضی نیست یا اینكه مالک، صغیر یا دیوانه باشد، باز هم تصرّف در آن جایز است.

مسأله 301. اگر انسان فراموش كند آب غصبی است و با آن وضو بگیرد، وضویش صحیح است؛ ولی كسی كه خودش آب را غصب كرده، چنانچه غصبی بودن آن را فراموش كند و وضو بگیرد، وضوی او بنابر احتیاط واجب، اشكال دارد.

همینطور، اگر با اعتقاد به اینكه آب از خود اوست وضو بگیرد و بعد از وضو معلوم شود مال دیگری می‌باشد، وضوی او صحیح است و در هر دو صورت، ضامن آب مصرفی برای مالک آن می‌باشد.

مسأله 302. اگر آب مباح (غیر غصبی) در ظرف غصبی باشد و فرد غیر از آن، آب دیگری نداشته باشد، در صورتی كه بتواند به صورتی شرعی (مثل اجازه گرفتن از مالک برای خالی نمودن آب ظرف)، آن آب را در ظرف دیگر خالی نماید، لازم است این کار را انجام داده و بعداً وضو بگیرد و چنانچه ممكن نباشد باید تیمّم كند و امّا اگر آب دیگری دارد، لازم است با آن وضو بگیرد.

شایان ذکر است، در هر دو صورت اگر مخالفت كرده و با آب ظرف غصبی وضو بگیرد، هرچند معصیت كرده، امّا وضویش صحیح می‌باشد.

مسأله 303. وضو گرفتن از حوضی كه مثلاً یک آجر یا یک سنگ آن غصبی است، چنانچه برداشتن آب عرفاً، تصرّف در آن آجر یا سنگ حساب نشود، اشكالی ندارد و در صورتی كه تصرّف در آن آجر یا سنگ محسوب شود، برداشتن آب از آن حرام است ولی وضو با آن آب صحیح می‌باشد.

این حکم در جایی که شیر آب یا قسمتی از لوله‌كشی آب غصبی باشد، ولی خود آب غصبی نباشد نیز جاری است.

مسأله 304. اگر در صحن یكی از امامان یا امامزادگان كه قبلاً قبرستان بوده، حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند زمین صحن را برای قبرستان وقف كرده‌‌اند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشكال ندارد؛ امّا اگر معلوم است زمین را برای خصوص دفن اموات وقف كرده‌‌اند، ساختن وضوخانه یا احداث حوض آب در آن جایز نیست و وضو گرفتن از آن حرام می‌باشد.

· شرط چهارم: اعضای وضو موقع شستن و مسح كردن پاک باشد

مسأله 305. برای آنكه وضو صحیح باشد، لازم است اعضای وضو در هنگام شستن و مسح كردن پاک باشد، هرچند به این صورت كه در حال وضو، قبل از شستن یا مسح كردن عضو نجس، آن را تطهیر نماید؛

البتّه اگر عضو متنجّس با یک بار شستن پاک می‌‌گردد و آب، كر یا جاری باشد، در این صورت با فرو بردن عضو در آب به نیّت وضو یا با شستن عضو زیر شیر متّصل به آب كر یا جاری، هم عضو تطهیر می‌شود و هم شستن وضویی محقّق می‌‌گردد.

مسأله 306. اگر قبل از تمام شدن وضو، جایی را كه فرد شسته یا مسح كرده نجس شود، وضو صحیح است.

مسأله 307. اگر غیر از اعضای وضو، جایی از بدن نجس باشد، وضو صحیح است؛ ولی اگر مخرج ادرار یا مدفوع را تطهیر نكرده باشد، احتیاط مستحب آن است كه اوّل آن را تطهیر كند و بعد وضو بگیرد.

مسأله 308. اگر یكی از اعضای وضوی فرد، نجس باشد و بعد از وضو شک كند كه قبل از وضو آنجا را آب كشیده یا نه، وضوی او صحیح است؛ ولی جایی را كه نجس بوده، برای کارهای بعدی که لازم است با طهارت باشد، باید آب بكشد؛ مگر آنكه بداند در صورتی هم كه قبل از وضو آن عضو را آب نكشیده باشد با شستن وضویی، خود به خود آن عضو آب كشیده شده است.

مسأله 309. اگر در صورت یا دست‌‌ها بریدگی یا زخمی است كه خون آن بند نمی‌‌آید و آب برای آن ضرر ندارد، باید بعد از شستن اجزای سالم آن عضو، با رعایت ترتیب و به نیّت وضو، موضع زخم یا بریدگی را در آب كر یا جاری فرو ببرد یا زیر شیر آب كر بگیرد و قدری فشار دهد كه خون بند بیاید و انگشت خود را روی زخم یا بریدگی در زیر آب از بالا به پایین بكشد تا آب بر آن جاری شود، سپس قسمت‌های پایین‌‌تر از آن را بشوید و با انجام این روش، وضوی صحیح صورت گرفته است.

· شرط پنجم: به قصد قربت و اخلاص وضو بگیرد

مسأله 310. انسان برای آنكه وضو را با قصد قربت و اخلاص گرفته باشد، همین كه آن را به قصد اطاعت از امر خداوند متعال انجام دهد، كافی است و اگر به قصد ریا و خودنمایی یا برای خنک شدن بدن یا مانند آن وضو بگیرد، باطل است.

مسأله 311. انسان لازم نیست نیّت وضو را با زبان بگوید یا از قلب خود بگذراند، بلكه اگر تمام كارهای وضو، به انگیزۀ اطاعت از فرمان خداوند متعال به‌جا آورده شود، کافی است.

· شرط ششم: کارهای وضو را به ترتیب به‌جا آورد

مسأله 312. در وضو واجب است انسان اوّل صورت و بعد دست راست و بعد دست چپ را بشوید و بعد از آن سر و بعد پاها را مسح نماید و بنابر احتیاط واجب، پای چپ را زودتر از پای راست مسح نکند و احتیاط مستحب آن است كه اوّل پای راست و بعد از آن پای چپ را مسح كند، هرچند مسح هر دو پا به‌طور همزمان جایز است.

بنابراین، اگر فرد ترتیب بین اعضا را رعایت نكرده، در صورتی كه موالات از بین نرفته باشد، باید به صورتی كه ترتیب حاصل شود، قسمت‌های مربوط را دوباره وضو دهد و اگر موالات به هم خورده، وضو را از سر بگیرد.

شایان ذکر است، كسی كه در وضوهای قبلیش به علّت ندانستن مسأله، دست چپ را قبل از دست راست در وضو می‌‌شسته یا دست‌ها را قبل از صورت می‌‌شسته یا مسح پا را قبل از مسح سر انجام می‌‌داده، وضویش باطل است.

· شرط هفتم: موالات را رعایت نماید

مسأله 313. برای آنكه وضو صحیح باشد، لازم است فرد كارهای وضو را پشت سر هم انجام دهد و این امر «موالات» نام دارد. بنابراین، اگر بین كارهای وضو به قدری فاصله شود كه در نظر عرف پشت سر هم نباشند، وضو باطل است؛

ولی در صورت پیش‌آمد عذر عرفی برای شخص، مانند فراموشی یا تمام شدن آب، موالات عرفی معتبر نیست، بلكه وقتی می‌‌خواهد جایی را بشوید یا مسح كند، چنانچه رطوبت تمام جاهایی كه پیش از آن شسته یا مسح كرده، خشک شده باشد، وضو باطل است و در غیر این صورت وضویش صحیح است. بنابراین، اگر مثلاً موقعی که می‌‌خواهد دست چـپ را بشویــد، رطوبت دســت راست خشک شده باشد و صورت تر باشد یا بر عکس، وضویش صحیــح می‌باشد.

مسأله 314. اگر کارهای وضو را پشت سر هم به‌جا آورد، ولی به علّت گرمای هوا یا حرارت زیاد بدن یا وزش باد و مانند اینها، رطوبت جاهای قبلی خشک شود، وضوی او صحیح است.

مسأله 315. راه رفتن در بین وضو اشکال ندارد، پس اگر بعد از شستن صورت و دست‌ها چند قدم راه برود و بعد سر و پا را مسح کند، وضوی او صحیح است؛ مگر آنکه بدون عذر آنقدر راه برود که عرفاً نگویند کارهای وضو را پشت سر هم انجام می‌‌دهد.

· شرط هشتم: کارهای وضو را در صورت امکان، خودِ فرد انجام دهد

مسأله 316. برای آنکه وضو صحیح باشد، لازم است شستن صورت و دست‌‌ها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد و اگر بدون عذر، دیگری او را وضو دهد یا در رساندن آب به صورت و دست‌‌ها و مسح سر و پاها به او کمک نماید، وضو باطل است.

مسأله 317. انسان تا می‌تواند، در کارهای وضو نباید از دیگری کمک بگیرد، مثلاً‌ اگر کسی عذری دارد و دست راست او شکسته و نمی‌‌تواند آن را حرکت دهد، برای شستن صورت از دست چپ كمک بگیرد یا صورت را به نیّت وضو زیر شیر آب یا داخل حوض به کیفیّتی که قبلاً بیان شد، بشوید و بعد از وضو دادن دست راست، دست چپ را به نیّت وضو با مراعات ترتیب، زیر شیر آب یا داخل حوض بشوید، سپس مسح سر و پاها را با دست چپ بکشد.

مسأله 318. كسی كه نمی‌‌تواند به تنهایی وضو بگیرد، باید از دیگری كمک بگیرد و در صورت امكان، مسح كشیدن با مشاركت هر دو باشد؛ ولی باید خود او نیّت وضو كند و با دست خود مسح نماید و اگر مشاركت خود شخص ممكن نباشد‌، باید از شخص دیگر بخواهد كه او را وضو بدهد و در این صورت، احتیاط واجب آن است كه هر دو، نیّت وضو نمایند و اگر ممكن باشد باید نایبش دست او را بگیرد و به محلّ مسح وی بكشد و چنانچه این كار هم ممكن نباشد، باید نایب از دست او رطوبت و تری بگیرد و با آن رطوبت، سر و پای او را مسح كند.

شایان ذکر است، اگر نایب مزد بخواهد، در صورتی كه بتواند و از نظر مالی به حالش ضرر نداشته باشد، باید بپردازد.

مسأله 319. هر کدام از کارهای وضو را که فرد می‌تواند انجام دهد، نباید در آن از دیگری کمک بگیرد.

مسأله 320. كمک گرفتن برای انجام مقدّمات وضو مانند آب آوردن، گرم كردن آب و ریختن آب در كف دست وضو گیرنده، اشكال ندارد، هرچند مورد آخر، مكروه است.

· شرط نهم: استعمال آب برای او ضرری نداشته باشد

مسأله 321. كسی كه یقین یا اطمینان یا گمان دارد که اگر وضو بگیرد برای وی ضرر قابل توجّه دارد، مثلاً بیمار می‌‌شود یا اینكه بیماریش طول می‌كشد یا موجب تشدید بیماری ‌‌شده یا بیماریش به سختی معالجه می‌‌شود یا آنکه احتمال عقلایی چنین ضرری را بدهد، ^[89] نباید وضو بگیرد و باید تیمّم كند؛

البتّه اگر به شیوه‌ای می‌‌تواند جلوی ضرر را بگیرد - مثلاً با آب گرم وضو بگیرد - باید این كار را بكند.

مسأله 322. اگر رساندن آب به صورت و دست‌‌ها به مقدار كمی كه وضو با آن صحیح است، ضرر ندارد و بیشتر از آن ضرر دارد، باید با همان مقدار وضو بگیرد.

مسأله 323. اگر مكلّف با اعتقاد به اینكه آب برای وضو گرفتن ضرر ندارد، وضو بگیرد و بعد از وضو بفهمد كه آب برای او ضرر داشته، وضوی او باطل است؛

امّا چنانچه با اعتقاد یا خوف به اینكه آب برای او ضرر دارد، وضو بگیرد و بعد متوجّه شود كه آب ضرر نداشته، وضوی او صحیح است به شرط آنكه قصد قربت از او حاصل شده باشد.

مسأله 324. اگر فرد در غیر مورد ضرر از موارد انجام تیمّم (مانند تنگی وقت) وضو بگیرد - با رعایت شرایط صحّت آن - وضویش صحیح است.

بنابراین، مثلاً اگر وقت به قدری کم است كه اگر وضو بگیرد، تمام یا مقداری از واجبات نماز بعد از وقت خوانده می‌‌شود، باید تیمّم كند؛ ولی چنانچه در این مورد به قصد طهارت یا برای كار مستحبی مثل خواندن قرآن، وضو بگیرد، وضویش صحیح می­باشد؛ بلکه اگر برای خواندن همان نماز وضو بگیرد، باز هم وضویش صحیح است؛ مگر آنكه قصد قربت برای او حاصل نشود؛

البتّه در هر صورت، به دلیل ترک عمدی تمام یا قسمتی از نماز در وقت، گناهكار است.

شایان ذکر است، اگر برای وضو و تیمّم به یک اندازه وقت لازم است یا وضو گرفتن وقت كمتری نیاز دارد، باید وضو بگیرد.

· شرط دهم: در اعضای وضو مانعی از رسیدن آب نباشد

مسأله 325. اگر چیزی به اعضای وضو چسبیده، در صورتی كه مانع از رسیدن آب باشد، مانند لاک، چسب و رنگ روغنی، باید آن را برطرف كند و در صورتی که مانع نباشد، مانند رنگ حنا، اشكال ندارد و اگر شک دارد كه از رسیدن آب جلوگیری می‌‌كند یا نه، باید آن را برطرف كند یا آب را به زیر آن برساند.

مسأله 326. اگر زیر ناخن فرد، چرکی باشد که مانع از رسیدن آب به بدن است، چنانچه ناخن کوتاه باشد، وضو اشکال ندارد؛ ولی اگر ناخن بلند باشد، باید چرک زیر آن مقدار از ناخن را که بلندتر از معمول است و جزء ظاهر شمرده می‌شود، برطرف نماید؛ امّا اگر ناخن را بگیرد و چرک در ظاهر انگشت باشد، باید برای وضو آن چرک را برطرف کند.

مسأله 327. اگر تاتوی صورت ^[90] یا بدن که به جهت زیبایی چهره و مانند آن صورت گرفته، طوری است که مادّۀ رنگی زیر پوست تزریق شده، وضو و غسل با وجود آن اشکال ندارد؛ چه اینکه تاتو دائم باشد یا موقّت.

شایان ذکر است، کم‌رنگ یا بی‌رنگ شدن تاتو با آب رسیدن به پوست صورت در روزهای اولیّه یا بعد از آن و اموری از این قبیل، مجوّز ترک وضو و اقدام به تیمّم نمی‌باشد؛ ^[91]

البتّه اگر تاتو موجب ایجاد زخم و جراحت در اعضای وضو گردیده و طوری است که آب برای آن ضرر قابل توجّه دارد، وضوی جبیره كافی است؛ ^[92] امّا اگر آب برای زخم ضرر ندارد، ولی موضع نجس بوده و تطهیر آن ممكن نباشد، باید تیمّم کند؛ مگر آنكه نجاست مذكور مانع محسوب شود و در اعضای تیمّم (مانند پیشانی) باشد كه در این صورت، لازم است هم وضو گرفته و هم تیمّم کند و در هنگام وضو در صورت امكان، بنابر احتیاط واجب مانند وضوی جبیره بر مانع مسح نماید. ^[93]

مسأله 328. اگر تاتوی صورت یا بدن که به جهت زیبایی چهره و مانند آن صورت گرفته، طوری است که مادّۀ رنگی در سطح پوست می‌باشد، چنانچه مانند رنگ حنا و امثال‌ آن باشد که مانع محسوب نمی­شود، اشکال ندارد و لازم است فرد برای نماز، وضو (یا غسل) انجام دهد.

امّا اگر تاتو مانع محسوب شود یا مانع بودن آن مشکوک باشد و در اعضای وضو (یا غسل) باشد، باید آن را برای وضو (یا غسل) برطرف کند.

بنابراین، اگر برداشتن آن مستلزم هزینه­ای باشد که پرداخت آن حرجی نیست، فرد باید هزینه کند تا مانعی که ایجاد شده، برطرف گردد؛

ولی اگر برطرف کردن آن مانع، موجب ضرر قابل توجّه یا مشقّت فوق‌العاده‌ای که معمولاً قابل تحمّل نیست (حرج) باشد، مانند اینکه پوست صورت یا بدن کنده می­شود و عذرش تا آخر وقت باقی است، چنانچه مانع مذکور در اعضای تیمّم (مانند پیشانی) است، باید هم تیمّم نموده و هم وضو بگیرد و در هنگام وضو در صورت امكان، بنابر احتیاط واجب مانند وضوی جبیره بر مانع مسح نماید و امّا اگر مانع مذکور در اعضای تیمّم نیست، تیمّم کافی می‌باشد. ^[94]

شایان ذکر است، انجام عمل تاتویی كه مانع در اعضای وضو (یا غسل) محسوب شده و قابل برطرف کردن نیست، اگر وقت نماز داخل شده جایز نیست، بلكه قبل از وقت نماز نیز بنابر احتیاط واجب جائز نمی­باشد. ^[95] همچنین، کلّیه احکـام فــوق در مــورد کاشــت ناخــن مصنوعــی یا مــژه و ماننــد آن نیــز جاری اســت.

مسأله 329. تاوَلی كه مثلاً بر‌ اثر سوختگی بر پوست ظاهر شده، شستن و مسح روی آن كافی است و چنانچه سوراخ شود، رساندن آب به زیر آن لازم نمی‌باشد و اگر قسمتی از آن كَنده شده، شستن همان مقدار از پوست كه ظاهر شده كافی بوده و لازم نیست آب را به زیر قسمتی كه كنده نشده برساند؛

امّا پوستی كه كنده شده و هنوز متّصل به عضو است و گاه به بدن می‌چسبد و گاه نمی‌‌چسبد، باید آن پوست را بشوید مگر مقداری كه عرفاً تابع بدن به حساب نمی‌آید که شستن آن لازم نیست و نیز لازم است آب را به زیر آن هم - چنانچه از ظاهر به حساب می‌آید - برساند.

شایان ذکر است، این حکم در صورتی است كه آب برای آن قسمت ضرر نداشته باشد و اگر آب ضــرر دارد، احكام مربوط به آن در وضوی جبیــره خواهد آمد.

مسأله 330. اگر انسان شک كند به اعضای وضوی او چیزی چسبیده یا نه، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، مثل آنكه بعد از گچ‌كاری یا رنگ‌كاری شک كند گچ یا رنگ به دست او چسبیده یا نه، باید بررسی كند یا به قدری دست بکشد كه اطمینان پیدا كند اگر مانعی بوده برطرف شده یا آب به زیر آن رسیده است.

مسأله 331. اگر جایی را كه فرد باید بشوید یا مسح کند، چرک باشد، ولی آن چرک مانع از رسیدن آب به بدن نباشد، اشكال ندارد. همینطور، اگر بعد از گچ‌كاری و مانند آن، چیز سفیدی كه جلوگیری از رسیدن آب به پوست نمی‌‌نماید، بر دست بماند، برای وضو بی‌اشکال است؛ ولی اگر شک كند كه با بودن آنها آب به بدن می‌رسد یا نه، باید آنها را برطرف كند.

مسأله 332. اگر انسان قبل از وضو بداند در بعضی از اعضای وضو، مانعی از رسیدن آب هست و بعد از وضو شک كند در موقع وضو آب را به آنجا رسانده یا نه، وضوی او صحیح است.

مسأله 333. اگر در بعضی از اعضای وضو مانعی باشد كه گاه آب، به خودی خود زیر آن می‌‌رسد و گاه نمی‌‌رسد، مثل انگشتر، دستبند، النگو و فرد بعد از وضو، شک كند كه آب زیر آن رسیده یا نه، وضویش صحیح است؛ ولی در این صورت، چنانچه بداند موقع وضو متوجّه رسیدن آب به زیر آن نبوده، احتیاط مستحب آن است كه دوباره وضو بگیرد.

مسأله 334. اگر فرد وضو بگیرد و بعد از وضو مانعی در اعضای وضو مشاهده نماید، مثل چسب، لاک و... و بداند كه این مانع مربوط به قبل از وضو می‌باشد، وضوی او باطل است، هرچند قبل از وضو اعضای وضویش را بررسی كرده باشد و اگر با این وضو نماز خوانده، باید آن را در وقت دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.

مسأله 335. اگر بعد از وضو، چیزی كه مانع از رسیدن آب است در اعضای وضو ببیند و نداند موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده، وضوی او صحیح است؛ ولی اگر بداند كه در وقت وضو متوجّه آن مانع نبوده، احتیاط مستحب آن است كه دوباره وضو بگیرد.

مسأله 336. اگر بعد از وضو شک كند چیزی كه مانع رسیدن آب است در اعضای وضو بوده یا نه، وضو صحیح است و برّرسی و جستجو برای پیدا كردن مانع در این حال لازم نیست.