احکام گمان در نماز

مسأله 1631. حكم «گمان» در نمازهای واجب نسبت به رکعت‌های نماز، مثل حكم «یقین» است.

بنابراین، اگر مثلاً در نماز صبح یا مغرب یا عشاء نداند كه یک ركعت خوانده یا دو ركعت و گمان داشته باشد كه دو ركعت خوانده، بنا می‌گذارد كه دو ركعت خوانده است و نمازش صحیح است و اگر در نماز چهار ركعتی گمان دارد كه چهار ركعت خوانده، نماز احتیاط ندارد.

شایان ذکر است، در این حکم فرقی نیست که گمان نسبت به دو رکعت اول نماز باشد یا دو رکعت آخر، همچنان که فرقی نیست گمان مذکور موجب صحیح بودن نماز یا بطلان آن باشد؛ مانند اینکه نمازگزار در نماز چهار رکعتی در حال رکوع شک بین چهار و پنج داشته باشد و گمانش به رکعت پنجم باشد، که در این صورت باید نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1632. اگر نمازگزار در شمارۀ رکعت­ها، اوّل گمانش به یک طرف بیشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوی شود، باید به دستور شک عمل نماید و اگر اوّل دو طرف در نظر او مساوی باشد و به طرفی كه وظیفۀ اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف دیگر برود، باید همان طرف را بگیرد و نماز را تمام كند.

مسأله 1633. كسی كه نمی‌داند گمانش به یک طرف در تعداد ركعات نماز بیشتر است یا هر دو طرف در نظر او مساوی است و به تعبیری مردّد باشد که حالت ایجاد شده برای او، شک است یا گمان، باید به دستور شک عمل كند.

مسأله 1634. اگر نمازگزار بعد از نماز بداند كه در بین نماز حال تردیدی داشته است كه مثلاً دو ركعت خوانده یا سه ركعت و بنا را بر سه گذاشته، ولی نداند كه گمانش به خواندن سه ركعت بوده یا هر دو طرف در نظر او مساوی بوده، لازم نیست نماز احتیاط را بخواند.

مسأله 1635. گمان در کارهای نماز (افعال نماز) حكم شک را دارد و در این حکم، فرقی بین نماز واجب و نماز مستحبی نیست؛

پس اگر فرد گمان دارد كه دو سجده انجام داده در صورتی كه در محلّ است و وارد عمل بعد نشده، باید یک سجدۀ دیگر انجام دهد و اگر وارد عمل بعد كه بین آنها ترتیب شرعی است شده باشد، مثل اینكه مشغول خواندن تشهّد است یا در حال برخاستن برای ركعت بعد است بنا می‌‌گذارد كه دو سجده كرده است.

نیز اگر گمان دارد ركوع كرده، در صورتی كه در محلّ است و وارد عمل بعد نشده، باید ركوع را انجام دهد و اگر وارد عمل بعد كه بین آنها ترتیب شرعی است شده باشد، مثل اینكه مشغول گفتن ذكر «سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَه» است یا به سجده رفته است، به گمانش اعتنا نمی‌‌كند و بنا می‌‌گذارد كه ركوع كرده است.

همین طور، اگر گمان دارد حمد را نخوانده، چنانچه در سوره داخل شده باشد، اعتنا به گمان ننماید و نمازش صحیح است و اگر در محل است و مشغول خواندن سوره نشده، باید حمد را بخواند.

مسأله 1636. كسی كه نمی‌داند گمانش به یک طرف در افعال نماز بیشتر است یا هر دو طرف در نظر او مساوی است، باید به دستور شک عمل كند.

مسأله 1637. حكم شک و سهو و گمان در نمازهای واجب یومیّه و نمازهای واجب دیگر فرق ندارد، مثلاً اگر انسان در نماز آیات شک كند كه یک ركعت خوانده یا دو ركعت، چون شکّ او در نماز دو ركعتی است، نمازش باطل می‌شود و امّا اگر بین یک رکعت و دو رکعت تردید نماید، ولی گمان داشته باشد كه دو ركعت خوانده است، بر طبق گمان خود نماز را تمام می‌نماید.