احکام کلّی نماز جماعت

مسأله 1873. مستحب است انسان نمازهاى یومیّه را با جماعت بخواند. در روایات معتبره وارد است نماز با جماعت، بیست و پنج درجه افضل از نماز فرادیٰ است و این امر در نماز صبح و مغرب و عشاء، خصوصاً براى همسایۀ مسجد و كسى كه صداى اذان مسجد را مى‏شنود، بیشتر سفارش شده است.

همین طور، مستحب است سایر نمازهاى واجب را با جماعت بخوانند، ولی بنابر احتیاط واجب خواندن نماز طواف و نماز آیات در غیر خورشید و ماه گرفتگی به جماعت صحیح نمی‌باشد.

همچنین، اگر نماز امام و مأموم در نوع با هم مختلف باشند، به جماعت خواندن آن مشروع نیست. به عنوان مثال، اقتدای نماز یومیّه به نماز آیات یا نماز طواف و بر عکس آن صحیح نیست.

مسأله 1874. مستحب است انسان صبر كند كه نماز را با جماعت بخواند و نماز جماعتى را كه مختصر بخوانند از نماز فرادیٰ كه آن را طول بدهند، بهتر مى‏باشد و نیز نماز جماعت از نماز اوّل وقت كه فرادیٰ - یعنى تنها - خوانده شود بهتر است، ولى بهتر بودن نماز جماعت در غیر وقت فضیلت نماز، از نماز فرادیٰ در وقت فضیلت آن، معلوم نیست.

مسأله 1875. حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى­اعتنایى جایز نیست و سزاوار نیست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک كند.

مسأله 1876. اگر امام یا مأموم بخواهد نماز فریضه را كه با جماعت خوانده، دوباره با جماعت بخواند، دوباره خواندن آن رجاءً (به امید ثواب) مانعی ندارد، هرچند مستحب بودنش ثابت نیست و اقتدای مأمومی كه نماز واجبش را نخوانده به امام جماعتی كه برای بار دوّم نمازش را می‌خواند، رجاءً مانعی ندارد، ولی بنابر احتیاط واجب، مأموم نمی‌‌تواند به این نماز اكتفا نماید. ^[477]

مسأله 1877. كسى كه در نماز به حدّى وسواس دارد كه موجب باطل شدن نمازش مى‏شود و فقط در صورتى كه نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت مى‏شود، باید نماز را با جماعت بخواند. ^[478]

مسأله 1878. اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر كند كه نماز را با جماعت بخواند، احتیاط مستحب است كه نماز را به جماعت بخواند؛

البتّه، اگر امر و نهى پدر یا مادر از روى دلسوزی نسبت به فرزند باشد و مخالفتش موجب اذیّت آنان شود، مخالفت نمودن فرزند حرام می‌باشد.

مسأله 1879. وقتى كه جماعت بر پا مى‏شود، مستحب است كسى كه نمازش را فرادیٰ خوانده، دوباره آن را با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد كه نماز اوّلش باطل بوده، نماز دوّم او كافى است.

مسأله 1880. موقعى كه امام جماعت نماز یومیّه مى‏خواند، هر كدام از نمازهاى یومیّه را مى‏توان به او اقتدا كرد.

مسأله 1881. نماز قضا را می­توان با جماعت خواند، چه نماز امام جماعت ادا باشد یا قضا و لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند، مثلاً اگر نماز قضاى صبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخواند، اشكال ندارد؛

البتّه، لازم است نماز قضایی كه امام جماعت می‌‌خواند نماز قضای حتمی باشد. بنابراین، اگر امام جماعت قضاى نماز یومیّه خود یا شخص دیگرى را كه قضا شدن آن نماز یقینى باشد مى‏خواند، مى‏توان به او اقتدا كرد، ولى چنانچه نماز خود یا شخص دیگرى را احتیاطاً به‌جا مى‏آورد، اقتدا به او بنابر احتیاط واجب جایز نیست؛ مگر آنكه نماز مأموم هم احتیاطى باشد و سبب احتیاط امام، سبب احتیاط مأموم نیز باشد؛

مثل آنکه هر دو به علّت احتمال در اشتباه مشترکی نسبت به قبله در نماز یا نمازهای قبل، آنها را دوباره می‏خوانند یا آنکه برای احتمال در نجس بودن آبی که مشترکاً از آن وضو گرفته­اند آن را دوباره می‏خوانند ^[479] و در مثال­های مذکور اگر مأموم علاوه بر جهت احتیاط امام، جهت یا جهات دیگری هم برای احتیاطش باشد، مثل اينكه احتمال می­دهد در نماز ركنی را ترک كرده یا در مکان غصبی نماز خوانده باشد، باز هم می‌تواند در این نماز، به او اقتدا کند.

شایان ذکر است، اگر امام و مأموم (یا مأمومین) برای یک میّت نماز قضای احتیاطی می‌خوانند، لازم نیست سبب احتیاط همه یکی باشد و همین‌ که به قصد به‌جا آوردن نمازهای قضای آن میّت نماز بخوانند، کافی است. ^[480]

و نیز برای مأمومی كه نمی‌‌داند نماز قضایی كه امام جماعت می‌‌خواند قضای یقینی است یا قضای احتیاطی و احتمال عقلایی می­دهد که نماز‌ امام قضای یقینی است، تحقیق واجب نیست.

مسأله 1882. مأمومی‌ كه ‌نماز قضای احتیاطی می­خواند‌ (یعنی بنابر احتیاط ‌واجب یا احتیاط مستحب، ‌نماز قضا ‌می­خواند)، ‌‌نمی­تواند بنابر احتیاط ‌لازم، واسطۀ اتّصال ‌در صفوف نماز جماعت باشد، مگر برای کسی که نماز قضای احتیاطی می­خواند و شبیه خودش در جهت احتیاط می‌باشد­ یا آنکه امام جماعت و مأمومین همه برای یک میّت نماز قضا بخوانند، که توضیح هر دو مورد در مسأله قبل بیان شد.

شایان ذکر است، مأمومی كه می‌خواهد نماز قضا بخواند و نمی­داند نماز كسانی كه واسطۀ اتّصال او به امام جماعت هستند نماز قضای یقینی است یا نماز قضای احتیاطی، ولی احتمال عقلایی می­دهد که نماز‌ آنان یقینی است، لازم نیست از آنان سؤال کند یا در این مورد تحقیق و تفحّص نماید.

مسأله 1883. فرد نمی‌تواند نماز مستحبی را که از ابتدا مستحب بوده به جماعت بخواند (البتّه این حکم در بعضی از موارد بنابر احتیاط واجب است)، ولى نماز استسقاء - كه براى آمدن باران خوانده می‌شود - را می‌توان با جماعت خواند. همچنین، می‌توان نمازى را كه واجب بوده و به جهتى مستحب شده، با جماعت خواند؛ مانند نماز عید فطر و قربان كه در زمان حضور امام واجب بوده و به علّت غایب شدن ایشان مستحب مى‏باشد.

مسأله 1884. اگر انسان نداند نمازى را كه امام مى‏خواند نماز واجب یومیّه است یا نماز مستحب، نمى‏تواند به او اقتدا كند.