پرهیز از درآمدهای نامشروع و مذمّت حرام‌خواری

خداوند متعال در قرآن کریم دربارۀ پرهیز از درآمدهای نامشروع می­فرماید:

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا ­تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاّ أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ...»؛ ^[11] اى كسانى كه ايمان آورده­ايد، اموال يكديگر را به باطل (به ناحقّ و از طریق غیر مشروع) نخوريد، مگر آن كه تجارتى باشد كه هر دو طرف بدان رضايت داده باشيد.

در روایات اهل بیت‰، آثار سوء و بدی برای حرام‌خواری ذكر شده است، از جملۀ آنها بی­بركتی در اموال، عدم قبولی عبادات، عدم اجابت دعا، قساوت قلب و تأثیر منفی در نسل است.

در مذمّت حرام‌خواری از پيامبر خداˆ روایت شده که فرمودند: «عبادت كردن با وجود حرام‌خوارى، مانند ساختن بنايى است بر روى شن» (و در نقلی: مانند ساختن بنایی بر روى آب است). ^[12]

در حدیث دیگر نقل شده که آن حضرتˆ فرمودند: «همانا رد كردن يک دانق حرام ^[13] نزد خداوند متعال برابر است با هفتاد هزار حج قبول شده». ^[14]

منقول است هنگامى كه عمر بن سعد سپاهيان خود را براى جنگ با حضرت ابا عبداللّه الحسين† و اصحابش‰ آماده كرد و از هر سو آن حضرت† را در محاصره گرفتند، امام حسین† به سوى دشمن بيرون آمدند و آنان را به سكوت دعوت كردند، امّا خاموش نشدند، خطاب به آنان فرمودند:

«واى بر شما! شما را چه زيان كه به من گوش دهيد و گفتار مرا كه به راه رشد و سعادت فرا مى‌خوانم بشنويد، هر کس از من پیروی کند از هدایت شدگان است و هر کس مخالفت ورزد از هلاک شدگان است و همۀ شما از من نافرمانى مى­كنيد و به سخنان من گوش نمى­دهيد؛ زيرا شكم‌هايتان از حرام پُر شده و بر دل­هايتان مُهر (غفلت) خورده است...». ^[15]

روایت شده که امام صادق† فرمودند: کسب حرام آثارش در ذرّیّه (فرزندان و نسل) آشکار می‌شود. ^[16]

از امام صادق† در مورد آیۀ «وَقَدِمْنا إِلىٰ‏ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً» ^[17] سؤال شد، حضرت† فرمودند: به خدا قسم آنان کسانی هستند که اعمالشان از پارچه­های کتان قبطی سپیدتر بود، امّا چون به حرامی بر می­خوردند، از آن خودداری نمی­کردند. ^[18]

ابو حمزۀ ثمالی از امام باقر† نقل می­کند که رسول خداˆ در خطبۀ حجّة الوداع فرمودند: «آگاه باشید همانا روح الامین (جبرئیل) به من خبر داد که هیچ کس نمیرد تا رزق و روزیش را به‌طور کامل دریافت کند، پس از خدا بترسید و در طلب رزق و روزی میانه‌روی نمایید و دیر رسیدن روزی شما را وادار نکند که آن را از راه معصیت خدا (راه غیر حلال) طلب کنید، چون خداوند متعال روزی­ها را بین خلق خود به‌طور حلال تقسیم کرده و آن را از راه حرام قسمت نکرده است، پس کسی که تقویٰ پیشه کند و صبر نماید، خداوند متعال رزق و روزی او را از راه حلال نصیبش می­نماید و کسی که پرده‌دری کند و شتاب‌زده عمل نماید و آن را از راه غیر حلال به دست آورد، از رزق حلالی که برای او در نظر گرفته شده، همان مقدار کم می­شود و در روز قیامت نیز به خاطر کسب حرام، مورد محاسبه و بازخواست قرار می­گیرد». ^[19]