ناظر بر وصیّت

· جواز تعیین ناظر

مسأله 1138. وصيّت كننده می­تواند براى وصىّ «ناظر» قرار دهد كه بر كار او اشراف داشته و نظارت نمايد. ناظر وصیّت دو قسم است: نظارت «استطلاعی یا اطلاعی» و نظارت «استصوابی» که در دو مسألۀ بعد، به توضیح هر یک پرداخته می‌شود.

· اقسام ناظر

o ناظر استطلاعی (اطلاعی)

مسأله 1139. در این نوع نظارت، وصیّت كننده جهت اطمينان در عمل به وصيّت، ناظر قرار می‌دهد، تا كارهای وصیّ با اطلاع و اشراف وی انجام شود و اگر در عمل به وصيت خلافى را از او مشاهده نمود، به وی تذكّر دهد.

در اين صورت، وصىّ می­تواند به‌طور مستقل به وصيّت عمل نماید و نياز به اجازه گرفتن از ناظر ندارد، البتّه لازم است كارهای او با اطلاع و اشراف ناظر باشد؛

مثلاً اگر فرد وصيّت نموده براى نمازهاى قضايش اجير بگيرند و وصىّ فرد داراى شرايط را به عنوان اجير انتخاب نمايد و به ناظر هم اعلام كند، به وظيفه­اش عمل نموده است و ناظر تا زمانى كه اجير صلاحيّت نيابت را دارا است، حقّ اعتراض بر وصىّ و تقاضاى اجير گرفتن شخص ديگر را ندارد؛ امّا اگر وصىّ شخصى را به عنوان اجير قرار دهد و به ناظر هم اطلاع ندهد، خيانت نموده و مرتكب تصرّفی شده كه اجازه نداشته است.

· نظارت استصوابی

مسأله 1140. در این نوع نظارت، وصیّت كننده ناظر را مشاور وصیّ قرار می­دهد به گونه­اى كه بدون اذن و موافقت او به وصيّت عمل نكند؛

در اين صورت، هرچند وصىّ مستقل در تصرّف و اجرای وصیّت است، ولى در تصمیم‌گیری و اظهار‌نظر مستقل نيست و تصرّفات او بدون موافقت ناظر نافذ نمی‌باشد. بنابراين، در مثال مسألۀ قبل، اگر ناظر با اجیر گرفتن شخصی كه وصىّ معیّن کرده موافقت نكند، اجیر گرفتن او صحيح نيست و لازم است كسى را كه هر دو نفر بر آن اتّفاق نظر دارند به عنوان اجیر انتخاب نمايد.

· فوت ناظر

مسأله 1141. اگر ناظر بميرد و وصيّت كننده ناظر ديگرى را به عنوان جانشين معيّن نكرده باشد، وصىّ بايد به حاكم شرع يا نمايندۀ او مراجعه نمايد، تا اینکه شخص ديگرى را به عنوان ناظر قرار دهد.

· راه‌های اثبات نظارت (ناظر بودن)

مسأله 1142. اگر فردی بگويد: «وصیّت کننده مرا ناظر بر وصیّت خویش قرارداده است»، ادّعای وی در صورتی پذیرفته می­شود که از راه­هایی که در مسألۀ «1137» بیان شد، ثابت گردد.