مطالبۀ ضامن از بدهکار

مسأله 1090. اگر انسان بدون اجازه و درخواست بدهکار ضامن شود یا در ضمانت خویش قصد مجانیّت داشته باشد، نمی‌تواند آنچه را ضمانت کرده و پرداخته، از وی (بدهکار) مطالبه نماید.

مسأله 1091. اگر كسی با اجازه یا درخواست بدهكار و بدون قصد مجانیّت ضامن شود كه بدهی او را بدهد، دو صورت دارد:

الف. در قسم اوّل ضمانت ^[999] می‏تواند مقداری را كه ضامن شده - حتّی قبل از پرداخت آن به طلبکار - از وی (بدهکار) مطالبه نمايد؛ ^[1000]

ب. در قسم دوّم ضمانت، ^[1001] فقط در صورتی می­تواند آنچه را ضمانت كرده از بدهكار مطالبه نماید كه بدهی وی را پرداخته باشد.

مسأله 1092. اگر بدهكار در قسم اوّل ضمانت - که در مسألۀ «1072» ذکر شد - بدون اجازۀ ضامن، بدهی وی به طلبكار را بپردازد، نمی­تواند آنچه را پرداخته از ضامن مطالبه نماید.

مسأله 1093. اگر ضامن به جای جنسی كه بدهكار شده با رضایت طلبكار جنس ديگری به وی بدهد، نمی‏تواند چيزی را كه داده از بدهكار مطالبه نمايد؛

پس اگر آنچه را ضمانت كرده، تعدادی سكّۀ طلای بهار آزادی بوده، ولی به جای آن، معادل قیمتش را به طلبكار پرداخته باشد، ضامن نمی­تواند از بدهكار پول مطالبه نماید؛ امّا اگر بدهكار راضی شود كه پول بدهد اشكال ندارد.

مسأله 1094. اگر در قسم اوّل ضمانت - که در مسألۀ «1072» ذکر شد - طلبكار طلب خود را به ضامن ببخشد، به این معنا كه وی را نسبت به بدهیش بری‌ء الذمّه نماید، ضامن نمی‏تواند آنچه را ضمانت كرده از بدهكار مطالبه نماید و اگر مقداری از آن را ابراء نماید، ضامن نمی‏تواند آن مقدار را از بدهكار مطالبه كند؛

امّا اگر طلبکار همه يا بخشی از طلب را بابت بدهی خمس يا زكات خود يا بابت صدقات و امثال آن (با فرض اینکه ضامن استحقاق شرعی دریافت آن را داشته باشد) حساب كند، ^[1002] ضامن می‏تواند تمام آنچه را كه با اجازه یا درخواست بدهكار ضمانت كرده از وی مطالبه نمايد.

مسأله 1095. اگر ضامن آنچه را ضمانت كرده به طلبكار بپردازد و طلبكار بعد از دریافت، آن را به ضامن هدیه دهد (هبه نماید)، ضامن می‏تواند تمام آنچه را كه با اجازه یا درخواست بدهكار ضمانت كرده از وی مطالبه نمايد. در این حكم، فرقی بین قسم اوّل و دوّم ضمانت نمی­باشد.