مصرف زکات فطره و شرایط مستحقین فطریه

مسأله 1075. زكات فطره را - بنابر احتیاط واجب، فقط - باید به «فقرای شیعۀ دوازده امامی»، پرداخت کرد و در سایر مصارف زکات مال نمی‌توان مصرف نمود؛

البتّه، اگر در شهر یا روستا از فقرای شیعۀ دوازده امامی كسی نباشد، می‌تواند آن را به فقرای دیگر مسلمانان بدهد؛ ولی در هر صورت، نباید به ناصبی داده شود.

مسأله 1076. اگر شیعۀ فقیر، بچّۀ نابالغ یا دیوانه باشد، انسان می‌تواند به ولیّ شرعی او زكات فطره بدهد، به قصد اینكه آنچه می‌دهد ملک طفل یا دیوانه باشد و می‌تواند خودش یا به وسیلۀ یک نفر امین، زكات فطره را به مصرف طفل یا دیوانه برساند؛

البتّه نباید این كار با حقّ حضانت (سرپرستی) كسی كه بچّه را نگهداری می‌كند یا ولایت فردی كه ولیّ شرعی او است منافات داشته باشد و باید موقعی كه زكات را به مصرف آنان می‌رساند، نیّت زكات فطره كند.

مسأله 1077. فرد می­تواند زکات فطره­اش را خودش به مستحقّ بپردازد، هرچند احتیاط مستحب و افضل آن است که فطریّه را به حاکم شرع یا نمایندۀ وی بپردازد یا با اجازۀ وی آن را به مستحقّ بدهد.

مسأله 1078. شرایط استحقاق فقرای شیعه که زکات فطره به آنان داده می­شود، مانند شرایط مذکور در مورد «مستحقّین زکات مال» می­باشد، که در مسائل بعد به‌طور اجمال ذکر می­شود.

مسأله 1079. كسی كه سیّد نیست، نمی‌تواند به سیّد زكات فطره بدهد، حتّی اگر سیّدی نان‌خور او باشد، ^[623] نمی‌تواند فطریۀ او را به سیّد دیگری بدهد؛

امّا فردی که سیّد است می‌تواند زکات فطرۀ خویش را به فقیر سیّد یا غیر سیّد بپردازد، حتّی اگر کسانی که نان‌خور او محسوب می‌شوند و زکات فطرۀ آنان بر سیّد مذکور واجب شده، سیّد نباشند.

مسأله 1080. به کسی كه فطریّه را در معصیت مصرف می‌كند، نباید زکات فطره داده شود.

همچنین، بنابر احتیاط واجب، نباید پرداخت زکات فطره به وی، کمک به گناه یا تشویق بر کار قبیح و ناپسند محسوب شود.

مسأله 1081. فقیری كه فطریّه به او می‌دهند، لازم نیست عادل باشد، ولی همان طور که در زکات مال ذکر شد، احتیاط واجب آن است كه به شراب‌خوار و بی‌نماز و كسی كه معصیت را آشكارا به‌جا می‌آورد و متجاهر به فسق است، فطریه ندهند.

مسأله 1082. فقیری كه زکات فطره به او داده می‌شود نباید، واجب النّفقۀ زکات دهنده باشد و همان طور که گفته شد، تفصیل احکام این شرط همانند زکات مال است که در مسائل «994 به بعد» ذکر شد.

مسأله 1083. احتیاط واجب آن است كه بیشتر از کسری مخارج یک سال ^[624] به فقیر، زکات فطره ندهند، هرچند در یکدفعه باشد؛ بلكه اگر زکات فطره را به تدریج به وی بدهند تا به اندازۀ مخارج یک سال او و خانواده‌اش گردد، بیشتر از آن بنابر فتویٰ نمی‌توان به وی زکات فطره پرداخت نمود.

مسأله 1084. احتیاط مستحب آن است كه به یک فقیر كمتر از «یک صاع» (تقریباً 3 کیلوگرم) فطریّه ندهند، مگر اینكه به فقرایی كه جمع شده‏اند نرسد؛ ولی اگر چند صاع فطریّه به یک فقیر بدهند، اشكال ندارد.

مسأله 1085. اگر مؤسّسۀ خیریّه، افرادی را برای جمع‌آوری زكات فطره ارسال کنند و با آنان قرارداد ببندند، هر مقدار زكات فطره جمع‌آوری كردند، مثلاً 5­‌ درصد آن زكات فطره را بابت «سهم العاملین علیها» به عنوان حقّ الزحمۀ خویش بردارند، این عمل جایز نیست. ^[625]

مسأله 1086. چیزی را كه انسان بابت زكات فطره به فقیر می‌دهد، لازم نیست به او بگوید كه زكات فطره است، بلكه اگر فقیر خجالت بكشد، مستحب است مال را به قصد زكات فطره به او داده و زكات بودنش را اظهار ننماید.

مسأله 1087. اگر انسان به خیال اینكه كسی فقیر است به او فطریّه بدهد و بعد بفهمد فقیر نبوده، یا از جهت دیگری دارای شرایط استحقاق نبوده، مانند اینکه فرد مذکور واجب النفقۀ فطریّه دهنده بوده یا سیّد باشــد در حالــی که زکات دهنــده غیر سیّد است، حکم آن مانند زکات مال است که در مسألۀ «974» بیان شد.