كیفیّت محقّق شدن قسم

مسأله 1159. «قَسَم» تنها با گذراندن نیّت در قلب محقّق نمیشود، بلكه باید فرد آن را به زبان جاری کند؛ مانند اینكه بگوید: «به خدا سوگند در آینده یک روز را روزه می‌گیرم»؛

البتّه، فرد لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است و كسى كه توانایی تكلّم ندارد، اگر قسم را بنویسد و آن را در قلبش قصد كند، كافى است؛ بلكه اگر فردی که توانایی سخن گفتن دارد نیز با نوشتن و قصد قلبی قسم بخورد، بنابر احتیاط واجب باید به آن عمل كند.

مسأله 1160. انسان می‌تواند صیغۀ قسم را به هر زبانی جاری سازد؛ خواه فارسی باشد یا عربی یا غیر آن؛ همین طور اگر مثلاً بگوید: «واللّه یک روز روزه میگیرم»، قسم به‌طور صحیح منعقد شده است.

مسأله 1161. انسان نمیتواند شخص دیگری را برای اجرای صیغۀ قسم وکیل نماید. همچنین، قسم خوردن برای دیگری به صورت فضولی که وی کاری را انجام داده یا ترک نماید صحیح نیست، هرچند فرد مذکور بعد از اطلاع آن را اجازه دهد.

مسأله 1162. قسم در صورتی محقّق میشود که فرد به یكى از اسمهاى خداوند متعال - كه به غیر ذات مقدّس او گفته نمى‏شود - قسم بخورد؛ مانند «اللّه» و «خدا»، یا اینکه خداوند را با صفات و افعالى كه مخصوص اوست، مورد قسم قرار دهد؛ مثلاً بگوید: «قسم به آن كسى كه آسمانها و زمین را آفرید».

همین طور، اگر به اسم یا صفتی قسم بخورد كه غالباً برای خداوند متعال به کار می‌رود، طوری که اگر بدون توضیح یا نشانهای ذکر شود، برداشت میشود که منظور از آن خداوند متعال میباشد؛ مانند اینکه به «خالق» و «رازق» قسم بخورد، قسم به‌طور صحیح منعقد شده است؛

بلكه اگر به اسم یا صفتی قسم بخورد كه وقتی آن اسم یا صفت ذکر می‌شود، ‌فقط در مقام قسم خوردن، خدای متعال از آن به نظر مى‏آید، مثل «سمیع» و «بصیر»، باز هم قسمش صحیح است.

مسأله 1163. قسم در صورتی به‌طور صحیح منعقد می‌شود که مقصود فرد، قسم خوردن به خود ذات مقدّس خداوند باشد. بنابراین، اگر بگوید: «به عظمت خداوند سوگند...» یا «به عزّت و جلال خداوند چنین کاری را خواهم کرد»، قسم محقّق نمیشود؛ مگر آنکه مقصودش از قسم، خود ذات مقدّس خداوند باشد.

مسأله 1164. اگر فرد به پیامبر اکرمˆ یا ائمّۀ اطهار‰ یا سایر اولیاء الهی و مقدّسات مانند قرآن و کعبه قسم بخورد، تکلیف شرعی بر وی واجب نمیشود و حکم قسم خوردن به خداوند متعال را ندارد.

مسأله 1165. اگر فرد قسم خود را با خواست و مشیّت خداوند متعال همراه نماید، مثلاً بگوید: «به خدا قسم که فردا روزه میگیرم إنْ شاءَ اللّه»، اگر مقصودش از بیان «إنْ شاءَ اللّه» تبرّک جستن به نام مقدّس خداوند متعال باشد، قسم به‌طور صحیح منعقد شده است؛

امّا اگر مقصود وی این باشد که روزه گرفتنش را معلّق به مشیّت و خواست خداوند متعال ^[663] نماید، چنین قسمی باطل است و منعقد نمی­شود.