فضیلت حج و اهمیّت آن

«حج» از بزرگ­‌ترین فریضه­های الهی و شعائر دین مقدّس اسلام است که در آن هر دو جنبۀ فردی و اجتماعی به شکلی نمایان گنجانده شده است، اگر حج به صورت صحیح و با محتوای دقیق و کامل و واقعی آن انجام شود، سازنده­ترین دانشگاه انسان‌سازی است.

در احادیث متعدّدی که از پیشوایان معصوم نقل شده، آمده است که دین اسلام بر پنج پایه استوار شده است: «نماز، زکات، حج، روزه و ولایت اهل بیت». ^[127]

در حدیث منقول است که پیامبر اکرم در خطبۀ روز غدیر فرمودند: «ای مردم، خانۀ خدا را با کمال دین­داری و دین­شناسی زیارت کنید و از آن مکان­های مقدّس جز با توبه و ترک گناه باز نگردید». ^[128]

در نقل است که امام صادق† فرمودند: «حجّ و عمره دو بازار، از بازارهای آخرت­اند، کسی که پیوسته به حجّ و عمره می­رود در ضمانت خداست و خداوند اگر او را باقی نگهدارد، به خانواده­اش می­رساند و اگر او را بمیراند، وارد بهشتش می‌کند». ^[129]

حج، ضیافت خداوند متعال است و حاجیان مهمانان خدای رحمان­اند، در روایت نقل شده است که امام صادق† فرمودند: «مهمان خداوند کسی است که حج و عمره به‌جا می­آورد، چنین شخصی تا به منزلش برمی­گردد مهمان خداست...». ^[130]

روایت شده است كه حضرت صادق† فرمودند: «حج­‌گزار و عمره‌­گزار، وارد شوندگان به پیشگاه خداوند متعال هستند، اگر چیزی از او بخواهند به آنان عطا می‌کند، اگر دعا کنند خداوند متعال اجابت می­نماید و اگر شفاعت نمایند خداوند متعال شفاعت آنان را می­پذیرد و اگر سکوت کنند (و چیزی هم نخواهند) خداوند متعال خود ابتدا به احسان می‌کند و در ازای هر درهمی (که در این مسیر هزینه کرده­اند)، هزار هزار درهم عوض داده می­شوند». ^[131]

از امام صادق† روایت شده که امام سجّاد† فرمودند: «حج و عمره بروید تا بدن­هایتان سالم بماند و رزق و روزی­تان وسعت یابد و مخارج خانواده­تان تأمین و کفایت شود، حاجی آمرزیده است و بهشت بر او واجب است و اعمالش از نو آغاز می­گردد و خانواده و مالش محفوظ می­ماند». ^[132]

در حدیث منقول است که امیر المؤمنین† فرمودند: «... همانا به‌جا آوردن حج و عمره، فقر و تنگدستی را از بین می­برد و گناهان و معاصی را محو می­كند و موجب رفتن به بهشت می‌شود...». ^[133]

روایت شده که پیامبر اکرم فرمودند: «به حجّ خانه خدا بروید، زیرا حج، گناهان را می­شوید همچنان که آب، چرک را می­شوید». ^[134]

نیز نقل شده که پیامبر اکرم فرمودند: «پیوسته حج و عمره به جا آورید، چراکه این دو فقر و گناهان را از بین­می­برند آن گونه که کورۀ آهنگری زنگار آهن را از بین می‌برد». ^[135]

· نشانۀ قبولی حج

روایت شده است که پیامبر اکرم فرمودند: «نشانۀ قبولی حج آن است که بنده، گناهانی را که مرتکب می‌شده است ترک کند». ^[136]

· انجام حج با مال حلال

در حدیث نقل شده است که امام صادق† فرمودند: «چون موسیٰ† حج به‌جا آورد، جبرئیل نازل شد. موسیٰ† به او گفت: ای جبرئیل... کسی که با نیّتی صادق و مالی پاک و حلال این خانه را زیارت کند چه پاداشی دارد؟

جبرئیل به سوی خداوند متعال بازگشت، خداوند وحی فرمود: به او بگو چنین شخصی را در ملکوت اعلیٰ همراه پیامبران و صدّیقین و شهداء و صالحین قرار می­دهم و اینان چه همراهان خوبی (برای آن شخص) هستند». ^[137]

از ائمّۀ هدیٰ روایت شده است: «هر کس با مال حرام به حج برود هنگام لبّیک گفتن، خداوند متعال می­فرماید: بنده من ندایت را اجابت نمی‌کنم و طاعتت را نمی‌پذیرم». ^[138]

· وظایف دیگران نسبت به زائر خانۀ خداوند متعال

از امام صادق†روایت شده است كه امام سجّاد† ­فرمودند: «ای کسانی که به حج رهسپار نشده‌اید، به افرادی که به حج مشرّف شده­اند تبریک بگویید و با آنان مصافحه کنید و آنان را مورد تعظیم و تکریم قرار بدهید... تا در اجر و ثواب با آنان شریک باشید». ^[139]

نیز روایت شده که امام صادق† فرمودند: «حضرت رسول اکرم دربارۀ کسانی که از مکّه بازگشته بودند با این عبارات دعا می­کردند: خداوند اعمال تو را قبول بفرماید و عوض آنچه را که خرج کردی به تو عنایت کند و گناهانت را بیامرزد». ^[140]

از امام صادق† نقل شده که امام سجاد† فرمودند: «کسی که در غیاب حج‌گزار به خانواده­اش و اموالش رسیدگی کند، اجر و پاداشی چون او دارد تا حدّی که گویی سنگ‌های کعبه را لمس کرده است». ^[141]

· مجازات ترک حج

خداوند متعال در قرآن کریم می­فرماید:

«... وَ لِلهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبيلاً وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنيٌّ عَنِ الْعالَمينَ». ^[142]

«بر کسانی که استطاعت حج خانۀ خدا را دارند، از جانب خداوند لازم گردیده است که به انجام این وظیفه اقدام کنند و کسانی که کفر ورزند (و از انجام این وظیفه سرباز زنند)، خداوند از جهانیان بی­نیاز است».

پیشوایان دین، ائمّۀ هدیٰ کسانی را که با وجود استطاعت در انجام این فریضه الهی مسامحه می­کنند، بر حذر داشته و یاد‌آور عواقب تلخ و خطرناک آن شده­اند.

در روایت نقل شده است که امام باقر† فرمودند: «امیرالمؤمنین† در وصیتشان چنین فرمودند: حجّ خانۀ پروردگارتان را ترک نکنید که هلاک خواهید شد...». ^[143]

نیز نقل شده است که امام صادق† فرمودند: «... همانا خداوند به سبب شیعیانی از ما که حج می­گزارند، عذاب را از آنان که حج نمی­کنند دفع می­کند و اگر همه بر ترک حج هم‌دستی کنند، همه هلاک می­شوند». ^[144]

روایت شده که امام صادق† فرمودند: «کسی که از دنیا می‌رود و با وجود اینکه مانعی - از قبیل نیازی که اگر مالش را صرف حج نماید اجحاف در حقّ وی محسوب شود یا بیماری‌ای که با وجود آن توانایی انجام حج را نداشته باشد یا جلوگیری سلطان ظالم که مانع از انجام حج شود - ندارد ^[145] حجّ خانه خدا را به‌جا نیاورد، در هنگام مرگ در زمرۀ یهود یا نصاریٰ از دنیا می­رود». ^[146]

محمّد بن فضیل می­گوید: از امام‌ كاظم† در مورد تفسیر آیۀ «وَمَنْ كانَ في‏ هٰذِهِ أَعْمىٰ‏ فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمىٰ‏ وَأَضَلُّ سَبيلاً» ^[147] پرسیدم. حضرت† فرمودند: منظور کسی است که با داشتن امكانات مالی برای انجام حج (و فراهم بودن شرایط استطاعت)، حجّة الاسلام را به تأخیر می‌اندازد و (هر سال) می­گوید: امسال حج می­روم (و نمی­رود) تا آنکه قبل از ادای فریضۀ حج، مرگ او فرا می­رسد». ^[148]

و در حدیث دیگر منقول است که امام کاظم†در مورد تفسیر آیۀ «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرينَ أَعْمالاً» ^[149] فرمودند: «آنان کسانی هستند که حجّة الاسلام را به تأخیر می­اندازند و امروز و فردا می‌کنند (تا از دست برود)». ^[150]