مركز ارتباط حضرت آیت الله العظمی سید علی حسينى سیستانی (مد ظله) در لندن، اروپا، شمال و جنوب امریکا است.
شرایط هبه کننده و کسی که مال به او هبه میشود
· شرایط واهب (کسی که هبه می‌کند)
مسأله 1268. کسی که مالی را به دیگری می‌بخشد (واهب) باید مالک یا در حکم مالک (مانند وکیل یا ولیّ شرعی مالک) بوده و هبه را با قصد و اختیار انجام دهد و همین طور شرعاً محجور و ممنوع از تصرّف در اموال خود نباشد؛
بنابراین، اگر فرد نابالغ یا دیوانه یا سفیه یا مفلّس مال خود را به دیگری ببخشد، این هبه، با توضیحاتی که در فصل «حَجْر» ذکر شد، صحیح نمی‌باشد.
شایان ذکر است، شرایط صحیح بودن هبۀ فرد مریض در بیماری منجر به فوت، در مسائل «1688 و 1692» ذکر میشود.
مسأله 1269. با توجّه به مسألۀ فوق، هدیه‌ای که فرد نابالغ ممیّز به شخص دیگری - مثلاً به معلّم خود - می‌دهد چند صورت دارد:
الف. مال متعلّق به خود نابالغ باشد و وی مستقلّاً آن را هبه کند؛
در این صورت هبه صحیح نیست، هرچند هبه را با اجازۀ ولیّش انجام دهد.
ب. مال متعلّق به خود نابالغ است و او بخواهد تحت نظارت و اشراف ولیّ شرعی خود آن را هبه کند، طوری که فرد نابالغ در انجام هبه مستقل نباشد؛ مثلاً پدر طفل، مالی را مشخّص کرده و از او می‌خواهد آن را به فلان معلّم خود هدیه کند یا آنکه ولیّ خود اقدام به هدیه دادن آن نماید؛
ج. مال مذکور متعلّق به فرد بالغی باشد و فرد نابالغ ممیّز به وکالت یا اجازه از صاحب مال، آن را هبه کند؛ چه با اجازه از ولیّش باشد و چه بدون آن؛
در این دو صورت (ب و ج)، هبه صحیح است.
شایان ذکر است، تصرّفات ولیّ در مال نابالغ در مورد (ب)، باید با رعایت شرایطی باشد که در فصل «حَجْر»، مبحث «ولایت بر نابالغ» ذکر میشود. [1105]
مسأله 1270. اگر فردی اموالش را به‌طور صوری به نام دیگری - مثلاً فرزند یا همسرش - سند رسمی بزند، ولی اصلاً قصد نقل و انتقال ملکیّت اموال مذکور به وی را نداشته باشد، هبه واقع نمیشود و اموال در ملکیّت فرد مذکور باقی می‌ماند. [1106]
· شرایط کسی که مال به او هبه میشود
مسأله 1271. اگر مالی به نابالغ یا دیوانه بخشیده شود، چنانچه خود نابالغ یا دیوانه بخواهند هبه را قبول کنند، هبه صحیح نیست؛ امّا اگر قبول توسط ولیّ شرعی آنان [1107] صورت گیرد، صحیح است.
شایان ذکر است، سایر محجورین مانند «سفیه» و «مفلّس»، می‌توانند هبه را قبول کنند. [1108]
مسأله 1272. قبول هبه باید با قصد و اختیار محقّق شود و کسی انسان را مجبور (اکراه) به پذیرفتن آن ننماید.
مسأله 1273. کسی که مالی به او بخشیده میشود، باید شرعاً قابلیّت مالک شدن آن مال را داشته باشد. بنابراین، هبۀ خوک یا گوشت خوک به فرد مسلمان صحیح نیست، هرچند هبه کننده کافر باشد.
[1105]. بنابراین، اگر مثلاً پدر یا پدربزرگ پدری تشخیص دهد هدیه دادن مال فرزند به معلّم، مفسده‌ای ندارد، مانند اینکه در عوض هدیۀ مذکور، معلّم به او قرآن میآموزد یا در پرورش و تربیت وی بیشتر دقّت می‌نماید اشکال ندارد.
[1106]. البتّه، در صورت اختلاف بین طرفین، اگر ظاهر هبه بر جدّی بودن باشد، فردی که ادّعای صوری بودن انتقال سند را دارد، باید گفتۀ خود را اثبات نماید.
[1107]. منظور از ولیّ شرعی نابالغ یا مجنون، در فصل «حَجْر» بیان میشود.
[1108]. مگر آنکه هبه موجب شود فرد تصرّفی بنماید که نسبت به آن محجور است، مثل اینکه در هبۀ به سفیه شرط شود او نیز مالی به طرف مقابل بپردازد.