تغییر جنسیّت

· ملاک در جنسیّت افراد

مسأله 697. ملاک در جنسیّت واقعی افراد از جهت مذکّر یا مؤنّث بودن، نوع اندام­های تناسلی آنان است، کسی که آلت تناسلی حقیقی مردانه و بیضه­های طبیعی دارد، مرد است و کسی که مَهْبِل و رحم و تخمدان طبیعی دارد، زن است، هرچند به علّتی آن را برداشته یا از بین رفته باشد.

بنابراین، معیار تشخیص جنسیّت، نوع اندام تناسلی خارجی و داخلی فرد است، نه تمایلات رفتاری و روحی و احساسی و نه نوع کروموزم‌ها و ساختار ژنتیکی فرد، هرچند غالباً نوع کروموزم­ها و ساختار ژنتیکی افراد، متناسب با نوع اندام تناسلی خارجی و داخلی آنها می­باشد.

· تغییر جنسیّت صوری

امروزه در برخی از کشورها عملی به نام «تغییر جنسیّت» رایج شده و گاه امری قانونی محسوب می­شود و بعضی از افراد مبتلا به اختلالات هویّت جنسی ^[558] اقدام به عمل مذكور می­نمایند، که شرح آن از قرار ذیل است:

o تغییر جنسیّت صوری مرد به زن

مردی که قصد تغییر جنسیّت دارد با مراجعه به پزشک و تزريق هورمون­های زنانه، علامات زنانگى از قبيل ريختن موهاى صورت، نازک شدن صدا، برآمدگی سینه در او پدید می­آید و پزشک با قطع اندام تناسلى مردانه و ایجاد تغییرات موضعی، برای او اندام ساختگی شبیه اندام تناسلی بانوان درست ­می­کند یا آنكه برای وی اندام تناسلى مصنوعى (پروتز) قرار می­دهد؛

گاه فرد برای تشابه سازی بیشتر، اقدام به اعمال جراحی بینی، فک، گونه و مانند آن نموده تا از نظر ظاهری شبیه زنان شود و معمولاً هورمون‌تراپی بعد از آن نیز جهت بقای علامات زنانگی ادامه می­یابد، ولی در هر حال خبری از رحم و تخمدان نیست و در نتیجه چنین فردی برای همیشه عقیم می­شود.

o تغییر جنسیّت صوری زن به مرد

زنى كه قصد تغيير جنسيّت دارد با مراجعه به پزشک و تزريق هورمون­های مردانه، علامات مردى از قبيل روييدن موى صورت یا درشت شدن صدا در او پدید می­آید و پزشک بعد از برداشتن سینه­ها، رحم، تخمدان­ها و واژن، با ایجاد تغییرات موضعی، براى او اندام ساختگی شبیه اندام تناسلى مردانه درست می‌‌کند یا برایش اندام تناسلی مصنوعی (پروتز) قرار می­دهد؛

گاه فرد برای تشابه‌سازی بیشتر اقدام به اعمال جراحی بینی، گونه، فک و غیره می­­نماید تا از نظر ظاهری شبیه مردان شود و معمولاً هورمون‌تراپی بعد از آن نیز جهت بقای علامات مردانگی ادامه می­یابد، ولی در هر حال خبری از آلت تناسلی طبیعی و بیضه­های واقعی نیست و در نتیجه چنین فردی نیز برای همیشه عقیم می­شود.

o حکم تغییر جنسیّت به صورت فوق

مسأله 698. انجام امور مذکور در قسمت قبل که به عنوان تغییر جنسیّت انجام می­شود، موجب تغيير واقعى جنسيّت در فرد نمی‌گردد و هویّت اصلی انسان تغییر نمی‌کند، بلکه ظاهر جسمی وی تغییر کرده و فرد «پسرنما» یا «دخترنما» می‌شود و لذا احكام شرعى او نیز تغيير نمى­كند.

بنابراین، ازدواج با مرد یا زنی كه تغییر جنسیّت صوری داده­، باطل و ازدواج با همجنس محسوب می­شود، همچنان که صدور مدارک شناسایی با هویّت جنس مخالف برای وی جایز نیست و لازم است تمامی احكام نگاه، لمس، ارتباط با نامحرم و... را كه قبل از تغییر جنسیّتِ صوری، خود وی و دیگران مكلّف به آن بودند، پس از آن نیز رعایت كنند.

شایان ذکر است، از آنجا که این عمل جراحی، مستلزم نقص عضو مثل برداشتن رحم یا تخمدان­ها یا قطع اندام تناسلی مردانه و بیضه­ها است حرام می‌باشد؛ همچنان كه اگر این عمل جراحی موجب كشف عورت یا نگاه یا لمس آن - هرچند توسط پزشک همجنس - باشد، جایز نیست و صرف تمايلات رفتاری فرد، مطابق با جنس مخالف خویش، ^[559] مجوّز شرعی برای عمل مذكور محسوب نمی­شود.

· تغییر جنسیّت واقعی

مسأله 699. اگر مقصود از تغيير جنسيّت، تغيير واقعی دستگاه تناسلى داخلى و خارجى باشد كه معيار اختلاف زن و مرد محسوب می­شود، چنانچه این عمل با امور حرام (مانند كشف عورت یا نگاه یا لمس آن هرچند توسط پزشک همجنس) همراه باشد، شرعاً جایز نیست؛

علاوه بر آن، هرچند امر مذکور به خودی خود (فى حدّ ذاته) با قطع نظر از ملازمات حرام آن جایز است، ولى تا کنون این نوع تغییر جنسیّت محقّق نشده ^[560] و آنچه تا به حال صورت پذيرفته، همان تغيير ظاهرى است كه تأثيرى در تغيير احكام شرعی ندارد.

· آشکارسازی و کشف واقعیّت جنسی

مسأله 700. كسانى كه دچار ناهنجارى در اندام تناسلى هستند و با عمل جرّاحى، واقعیّت جنسی آنان آشكار می­شود، مانند مردى كه ظاهرى زنانه دارد، ولى دارای دستگاه تناسلى داخلى زنانه نیست و از جهت خلقت مرد است، چنانچه اندام تناسلى مردانۀ وی را كه مخفى شده، نمایان سازند، يا زنى كه اندام تناسلى زنانۀ داخلى دارد و از جهت خلقت زن است، اندام تناسلى ظاهرى مردانۀ وی را قطع كنند، اين عمل به خودی خود (فى حدّ ذاته) جایز است و ارتباطى با تغيير جنسيّت ندارد، بلکه «کشف هویّت جنسی فرد» محسوب می­شود؛

البتّه، چنانچه عمل مذکور مستلزم امور حرام (مانند کشف عورت یا نگاه يا لمس حرام) باشد جایز نیست، مگر آنکه انجام آن ضرورت داشته باشد مثل اینکه ترک آن مستلزم مشقّت فوق‌العاده شديد که معمولاً تحمّل نمی­شود (حَرَج) یا ضرر قابل توجّه باشد و راه چارۀ مشروع دیگری وجود نداشته نباشد.