احکام ویژه روزۀ مستحبّی

مسأله 227. كسی كه مبطل روزه انجام نداده، چنانچه در هر وقت از روز نیّت روزۀ مستحبی بكند، هرچند فاصله كمی تا انتهای روز باشد، روزۀ او صحیح است؛

البتّه اگر فرد می‌‌داند یا مطمئن است که آفتاب غروب كرده و بخواهد در فاصله بین غروب آفتاب تا مغرب نیّت روزۀ مستحبی نماید، بنابر احتیاط واجب روزه‌اش صحیح به حساب نمی‌آید.

مسأله 228. در روزۀ مستحب، اگر فرد قصد كند كه روزه نباشد، یا مردّد شود روزه باشد یا نباشد، یا قصد كند كاری كه روزه را باطل می‌كند انجام دهد، یا مردّد شود كه به‌جا آورد یا نه، چنانچه آن مفطر را به‌جا نیاورد و قبل از پایان روز چه قبل از ظهر و چه بعد از ظهر دوباره نیّت روزه كند، روزۀ او صحیح است.

مسأله 229. اگر كسی روزۀ مستحبی بگیرد، واجب نیست آن را به آخر برساند، بلكه اگر برادر مؤمنش او را به غذا دعوت كند مستحب است دعوت او را قبول كند و در بین روز، هرچند بعد از ظهر باشد، افطار نماید؛

این حکم مستحبی شامل هر موردی که اجابت درخواست برادر مؤمن جهت خوردن یا آشامیدن موجب سرور و خوشحالی وی می­گردد نیز می­شود؛ مانند اینکه فرد برادر دینیش را زیارت کند و او به جهت تکریم و مهمان‌نوازی، شربت یا شیرینی به وی تعارف نماید، در این حال مستحب است افطار کند تا موجب خوشحالی او گردد و بهتر است روزه­دار بودن خویش را به وی اطلاع ندهد.

شایان ذکر است، حکم مذکور اختصاص به روزۀ مستحبی دارد و شامل روزۀ قضا یا کفّاره نمی‌‌شود و نیز شامل مورد نیابت - مانند روزۀ نیابتی قضا یا مستحبی برای متوفّی - نمی­گردد.

مسأله 230. مسافر نمی‌تواند در سفر روزۀ مستحبّی بگیرد، مگر در «مدینۀ طیّبه» که می‌تواند برای حاجتخواستن، در آنجا سه روز روزۀ مستحبّی بگیرد و احتیاط واجب است كه آن سه روز، روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه باشد. ^[85]

مسأله 231. اگر فرد نذر کند روزی را - چه معیّن و چه غیر معیّن - روزۀ مستحبّی بگیرد، نمی‌تواند آن را در سفری که نماز در آن شکسته است به‌جا آورد، مگر آنکه نذر روزۀ معیّن باشد و در نیّت نذر، لحاظ کرده باشد که روزه را در سفر انجام دهد یا آنکه چه مسافر باشد چه مسافر نباشد، روزه بگیرد. ^[86]

مسأله 232. اگر فرد نذر کند روز غير معيّنی را در سفری كه نماز در آن شكسته است روزۀ مستحبّی بگيرد یا نذر کند روز غير معيّنی را روزۀ مستحبّی بگیرد، اعم از اینکه در وطن باشد یا در سفری كه نماز در آن شكسته است، نذر او صحيح نیست و نمی‌تواند در سفر روزۀ مستحبّی بگیرد.

امّا چنانچه فرد نذر‌ كند كه روز غير معيّنی را در سفری كه نماز در آن تمام است ^[87] روزۀ مستحبّی بگيرد یا نذر كند روز غير معيّنی را روزۀ مستحبّی بگیرد، اعم از اینکه در وطن باشد یا در سفری كه نماز در آن تمام است، نذر او صحيح می‌باشد و در هر دو صورت، باید طبق نذر مذکور عمل نماید.

مسأله 233. در کلّیّۀ مواردی که نذر روزۀ مستحبّی در سفری که نماز در آن شکسته است جایز می‌باشد، لازم نيست انسان قبل از رفتن به مسافرت نذر كند، بلكه می‌تواند در حال سفر نیز نذر كند كه در همان سفر روزۀ مستحبّی بگيرد؛

ولی اگر در بین روز بخواهد روزۀ همان روز را در سفر نذر كند، صحّت آن محلّ اشكال است.

مسأله 234. اگر فرد نذر كند روز معیّنی را در وطن یا جایی که قصد اقامت ده روز نموده، روزۀ مستحبّی بگیرد یا نذرش، شامل روزه در حال سفر نشود، می‌تواند در آن روز با اختیار خود، به حدّ مسافت شرعی مسافرت كند و روزۀ مستحبّی که با نذر بر خود واجب کرده است را نگیرد و چنانچه در سفر باشد لازم نیست قصد اقامت ده روز كرده و روزه بگیرد، هرچند احتیاط مستحب آن است كه تا ناچار نشود مسافرت نكند و چنانچه در سفر است قصد اقامت نماید.

شایان ذکر است، ملحق بودن عهد یا قسم در حکم مذکور به نذر، محلّ اشکال است و در صورت عهد یا قسم شرعی در این مورد، بنابر احتياط واجب فرد نمی‌تواند در آن روز مسافرت برود و اگر در سفر باشد، بنابر احتياط واجب باید قصد اقامت ده روز كند و آن روز را روزه بگیرد.

مسأله 235. در مواردی که فرد به صورت صحیح نذر کرده روز معیّنی را روزۀ مستحبّی بگیرد، باید همان روز را روزه بگیرد و در صورتی كه عمداً آن روز را روزه نگیرد، گناهکار است و باید قضای آن روز را بعداً به‌جا آورد و علاوه بر آن واجب است کفّارۀ شکستن نذر - که در مسألۀ «1101» ذکر می‌شود - را بپردازد.

امّا چنانچه به سبب عذر شرعی مثل مسافرت به حدّ مسافت شرعی یا بیماری یا حیض یا نفاس روزۀ نذر شده را نگیرد، لازم است قضای آن را بعداً انجام دهد؛ ولی کفّاره ندارد.

مسأله 236. اگر فرد با رعایت شرایط صحّت عهد یا قسم، با خداوند متعال عهد کند یا قسم به خداوند متعال بخورد که روز معیّنی را روزۀ مستحبّی بگیرد و با این عمل، روزۀ مستحبّی را بر خود واجب نماید، باید همان روز را روزه بگیرد و در صورتی كه عمداً روزه نگیرد، گناهکار است و واجب است کفّارۀ شکستن عهد - که در مسائل «1099 و 1235» ذکر می­شود - یا کفّارۀ شکستن قسم - که در مســائل «1101 و 1176» ذکر می­شود - را بپردازد، ولی واجب نیست قضای آن روزه را انجام دهد.

مسأله 237. كسی كه روزۀ قضای ماه رمضان از خودش دارد، نمی‌تواند روزۀ مستحبی بگیرد ^[88] و چنانچه فراموش كند و روزۀ مستحبی بگیرد، در صورتی که بین روز یادش بیاید روزۀ مستحبی او به هم می‌خورد و چنانچه قبل از اذان ظهر است، می‌تواند نیّت روزۀ قضا بنماید و اگر بعد از اذان ظهر متوجّه شود، بنابر احتیاط واجب نمی­تواند نیّت روزۀ قضا نماید، امّا اگر بعد از مغرب یادش بیاید، روزۀ مستحبی‌‌اش صحیح می‌باشد.

مسأله 238. کسی که نمی­دانسته روزۀ قضا دارد (جهل به موضوع) چنانچه روزۀ مستحبی گرفته، حکم صورت فراموشی - که در مسألۀ قبل بیان شد - در مورد وی جاری می­شود؛ امّا کسی که نمی‌دانسته با داشتن روزۀ قضا از خودش نمی­تواند روزۀ مستحبّی بگیرد (جهل به حکم) و بین روز یا بعد از مغرب مسأله را یاد گرفته، روزۀ­ مستحبی­اش باطل است. ^[89]

مسأله 239. کسی که روزۀ قضای دیگری غیر از قضای ماه مبارک رمضان - مثل قضای روزۀ نذر معین - بر عهده دارد، می‌تواند روزۀ مستحبّی بگیرد.

مسأله 240. كسی كه روزۀ كفّاره دارد، می‌تواند روزۀ مستحبّی بگیرد. همچنین، كسی كه برای به‌جا آوردن روزۀ واجب میتّی اجیر شده، چنانچه روزۀ مستحبّی بگیرد اشكال ندارد و نیز کسی که روزۀ قضا یا روزۀ کفّاره از خودش دارد، می‌‌تواند روزۀ قضای استیجاری یا مجّانی برای میّت انجام دهد.

مسأله 241. فردی که روزۀ قضای ماه رمضان بر عهده دارد و می‌‌خواهد نذر روزۀ مستحبّی کند، در صورتی که روز آن را معیّن نکند، یا آنکه آن را معیّن کند در حالی که فرصت کافی و امکان انجام روزۀ قضا، قبل از روزۀ نذر، وجود داشته باشد، نذرش صحیح است؛ ولی در هر دو صورت جایز نیست روزۀ نذر را قبل از روزۀ قضا انجام دهد؛

امّا اگر نذر روزۀ معیّن کند و فرصت و امکان برای انجام روزۀ قضا قبل از انجام روزه نذر وجود نداشته باشد، نذرش باطل است.