1. نیّت

مسأله 1227. انسان باید نماز را به نیّت «قربت» یعنی برای کوچکی، کُرنش و اظهار بندگی در پیشگاه خداوند متعال به‌جا آورد؛

البتّه، لازم نیست نیّت را از قلب خود بگذراند یا مثلاً به زبان بگوید «چهار ركعت نماز ظهر می‌خوانم قُربةً إلی اللّه»‏.

مسأله 1228. اگر انسان در نماز ظهر یا در نماز عصر نیّت كند كه «چهار ركعت نماز می‌خوانم» و معیّن نكند ظهر است یا عصر، نمازش باطل می‌باشد؛ ولی كافی است نماز ظهر را به عنوان نماز اوّل و نماز عصر را به عنوان نماز دوّم تعیین كند و نیز كسی كه مثلاً قضای نماز ظهر بر او واجب است، اگر در وقت نماز ظهر بخواهد آن نماز قضا یا نماز ظهر ادایی را بخواند، باید نمازی را كه می‌‌خواهد بخواند، در نیّت معیّن كند.

مسأله 1229. انسان باید از اوّل تا آخر نماز به نیّت خود باقی باشد؛ پس اگر در بین نماز، طوری غافل شود كه اگر از او بپرسند چه می‌‌كنی؟ نداند چه می­کند، نمازش باطل است.

مسأله 1230. انسان باید فقط برای کوچکی، کُرنش و اظهار بندگی در پیشگاه خداوند متعال نماز بخواند؛ پس چنانچه نمازگزار ریا كند، یعنی برای نشان دادن به مردم، نماز بخواند، نمازش باطل است، خواه فقط برای مردم باشد، یا هم خدا و هم مردم را در نظر بگیرد.

مسأله 1231. اگر فرد قسمتی از نماز را - هرچند اندک - برای غیر خدا به‌جا آورد، چه آن قسمت، واجب باشد مثل حمد، یا مستحب باشد مثل قنوت، چنانچه آن قصد غیر خدایی به تمام نماز سرایت كند، نمازش باطل است؛ مثلاً اگر فردی قنوت نمازش را از روی ریا ‌‌بخواند و قصدش آن باشد که با خواندن قنوت ریایی، نماز خود را به مردم نشان دهد نمازش باطل است، چراکه قصد ریا به اصل نماز سرایت کرده است.

همینطور، چنانچه ریا کردن در جزئی از اجزای نماز طوری باشد که از جهت دیگری موجب باطل شدن نماز گردد، مثل آنکه فرد رکوع یا یک سجدۀ نمازش را عمداً از روی ریا به‌جا آورد - هرچند قصد ریا به اصل نمازش سرایت نکند - نمازش باطل است، زیرا آنچه انجام داده باطل محسوب می­شود و اگر بخواهد آن را دوباره به قصد قربت به‌جا آورد، موجب افزودن رکوع یا سجده می‌شود و این امر مبطل نماز است.

مسأله 1232. اگر نمازگزار در ویژگی­هایی غیر از اصل نماز که آن را همراه با نماز انجام می‌دهد ریا نماید، در صورتی نمازش باطل می‌شود که ریا در آن ویژگی به اصل نماز سرایت کند؛

مثلاً اگر نمازگزار در جای مخصوصی مثل مسجد یا در وقت مخصوصی مثل اوّل وقت یا به طرز مخصوصی مثلاً با جماعت یا صف اوّل جماعت نماز بخواند و قصدش از این امر نشان دادن نمازش به مردم باشد، نمازش باطل است؛ امّا اگر ریا تنها در ویژگی باشد و به اصل نماز سرایت ننماید، نمازش صحیح است.

مسأله 1233. اگر فرد در هنگام انجام کارهای نماز، علاوه بر قصد انجام امر خداوند متعال به نماز، انگیزۀ دیگری نیز - که آن انگیزه ریا یا نیّت حرام دیگری نیست - داشته باشد، مثل آنکه انگیزه­اش از خواندن نماز علاوه بر انجام فرمان خداوند، آموزش نماز به فرزندش هم باشد، اگر در این انگیزۀ ضمیمه (مثل آموزش) قصد قربت داشته باشد، نمازش در هر صورت ^[365] صحیح است؛

امّا اگر در انگیزۀ ضمیمه، قصد قربت نداشته باشد، نمازش - در بعضی از صورت‌ها بنابر احتیاط واجب و در بعضی، بنابر فتویٰ - باطل می‌باشد.

مسأله 1234. اگر نمازگزار در بین نماز تصمیم بگیرد نمازش را - هرچند در رکعات بعد - قطع کرده و رها نماید یا مردّد شود که نمازش را ادامه بدهد یا نه یا تصمیم بگیرد یکی از مبطلات نماز را - با اینکه متوجّه مبطل بودن آن هست - انجام دهد، چنانچه پشیمان شود و قبل از ارتکاب مبطل به نیّت اوّلش برگردد، چهار صورت دارد:

الف. در آن حال، هیچیک از اجزای نماز را انجام نداده باشد؛ در این صورت نماز را به نیّت اوّلش ادامه داده و صحیح است.

ب. بعضی از اجزای نماز را در آن حال، به نیّت جزء نماز و به قصد قربت انجام داده باشد؛ در این صورت نمازش صحیح است.

ج. بعضی از اجزای نماز را در آن حال به نیّت آنکه جزء نماز باشد، بدون قصد قربت انجام داده باشد و به همان اکتفا نماید، در این صورت نمازش باطل است؛ البتّه اجزایی مانند رکوع یا سجود که با انجام دوبارۀ آنها زیادی مبطل محقّق می‌شود، قابل تدارک نیستند.

د. بعضی از اجزای نماز را در آن حال بدون قصد جزئیّت به‌جا آورده باشد، در این مورد در صورتی نمازش باطل می‌شود که عمل مذکور عرفاً فعل کثیری محسوب گردد که صورت نماز را به هم می­زند یا زیادی آن بدون قصد جزئیّت هم مبطل باشد، مثل آنکه عمداً بدون نیّت جزئیّت، رکوع برود یا سجده انجام دهد.

مسأله 1235. اگر نمازگزار به نیّت نماز معیّنی مانند نماز واجب مشغول خواندن نماز شود، سپس سایر اجزای نماز را از روی غفلت و اشتباه به نیّت نماز دیگری مانند نماز نافله انجام دهد، نمازش بر اساس آنچه ابتدا و در اوّل نیّت نموده است، محسوب می‌شود و صحیح است.

در این حکم، فرقی نیست که در بین نماز متوجّه اشتباه خود گردد یا بعد از پایان نماز متوجّه شود؛ مثلاً اگر فرد مشغول خواندن نماز صبح شود، سپس اشتباهاً خیال کند نافلۀ صبح می‌خواند و نماز را به نیّت نافلۀ صبح تمام نماید، نماز خوانده شده، نماز صبح محسوب شده و صحیح است و چنانچه در بین نماز ملتفت اشتباه و غفلت خویش گردد و نماز را به نیّت اوّلش یعنی نماز صبح ادامه دهد، صحیح خواهد بود.