مسائل مستحدثه دربارۀ وقت نماز

مسأله 2164. انسان در هیچیک از موارد ذیل واجب نیست نماز را دوباره بخواند، هرچند دوباره خواندن آن، مطابق احتیاط مستحب است:

- در شهر خود نماز صبح را بخواند، سپس با هواپیما یا وسیله نقلیّه دیگر به سمت غرب مسافرت كند و به جایی برسد كه هنوز فجر صادق فرا نرسیده و در آنجا بماند تا فجر صادق فرا رسد.

- نماز ظهر را در شهر خود بخواند سپس مسافرت كند و به شهری برسد كه هنوز ظهر نشده است و بماند تا وقت زوال داخل شود.

- نماز مغرب را در شهر خود بخواند سپس مسافرت كند و به شهری برسد كه هنوز خورشید غروب نكرده است و در آنجا بماند تا آفتاب غروب كند و وقت نماز مغرب در آن شهر فرا رسد.

مسأله 2165. اگر شخصی نماز نخواند تا وقت آن گذشته و با هواپیما به جایی برود كه هنوز وقت، باقی باشد - بنابر احتیاط واجب - باید نماز را به قصد ما فی الذمّه، یعنی بدون قصد ادا و قضا انجام دهد.

مسأله 2166. اگر شخص سوار هواپیما یا وسیلۀ دیگری شود كه سرعت آن برابر سرعت حركت زمین باشد و از شرق به غرب حركت كند و مدّتی به گردِ زمین بچرخد، احتیاط واجب آن است كه در هر بیست و چهار ساعت، نمازهای پنجگانه را به نیّت قربت مطلقه به‌جا آورد؛ امّا روزۀ ماه مبارک رمضان را باید قضا کند.

در صورتی که سرعت هواپیما دو برابر سرعت حركت زمین باشد، طبیعتاً هر دوازده ساعت یک بار به گرد زمین خواهد چرخید و در بیست و چهار ساعت دوبار فجر و ظهر و غروب خواهد داشت؛ در این صورت، احتیاط واجب آن است كه با هر فجر نماز صبح و پس از هر ظهر، نمازهای ظهر و عصر و پس از هر مغرب، نمازهای مغرب و عشاء را به‌جا آورد؛

امّا اگر با سرعت بالایی به گرد زمین بچرخد و مثلاً هر سه ساعت یا كمتر یک بار زمین را دور بزند، هنگام هر فجر و زوال و غروب، نماز واجب نیست و احتیاط واجب آن است كه در هر بیست و چهار ساعت، به نیّت قربت مطلقه، نمازهای پنج گانه را به‌جا آورد، با این ملاحظه كه نماز صبح را میان طلوع فجر و آفتاب و نمازهای ظهر و عصر را میان ظهر و غروب و نمازهای مغرب و عشا را میان مغرب و نیمه شب به‌جا آورد.

از این مسأله روشن می‏شود كه اگر با هواپیما یا وسیلۀ دیگر از مغرب به مشرق می‏رود و سرعت آن برابر سرعت حركت زمین است، باید نمازهای پنجگانه را در اوقات خود به‌جا آورد و همچنین، اگر سرعت آن كمتر از سرعت حركت زمین باشد، امّا اگر سرعت آن بسیار بیشتر از سرعت حركت زمین باشد، به صورتی كه مثلاً هر سه ساعت یا كمتر یک بار زمین را دور بزند، حكم مسأله از آنچه گذشت، روشن می‏شود.

مسأله 2167. اگر مكلّف با هواپیما سفر كند و بخواهد در آن نماز بخواند، در صورتی كه بتواند به هنگام نماز، رو به قبله بودن و استقرار داشتن و سایر شرایط را رعایت كند، نمازش صحیح است، وگرنه در صورتی كه وقت داشته باشد و بتواند پس از خروج از هواپیما نماز با رعایت شرایط را به‌جا آورد، بنابر احتیاط واجب نمازش در هواپیما صحیح نیست؛

امّا اگر وقت تنگ باشد، واجب است نماز را در هواپیما بخواند و در این حال اگر جهت قبله را بداند، باید بدان جهت نماز بخواند و نمازش بدون رعایت قبله - جز در حال ضرورت - صحیح نیست و در این مورد باید هر گاه هواپیما از سمت قبله منحرف شد، به سمت قبله رو كند و در هنگام انحراف از قبله، از خواندن قراءت نماز و اذكار واجب نماز پرهیز نماید و اگر نتواند به خود قبله توجّه كند، باید سعی كند کمتر از حدّ راست یا چپ از قبله منحرف شود.

امّا اگر جهت قبله را نداند، باید سعی نماید تا آن را مشخّص كند و در صورتی که نتواند به یقین یا اطمینان یا حجّت شرعی معتبر دیگری در زمینۀ جهت قبله دست پیدا کند، می‌تواند طبق گمان خود عمل نماید و اگر نتواند گمان به دست آورد، كافی است نماز را به هر جهتی كه احتمال می‏دهد قبله در آن باشد، به‌جا آورد، هرچند احتیاط مستحب آن است كه نماز را در وسعت وقت به چهار جهت بخواند.

شایان ذکر است، آنچه بیان شد در موردی است كه بتواند در صورت شناخت قبله، رو به قبله باشد و در مواردی که توانایی رعایت قبله تا آخر وقت نماز را جز در تكبیرة الاحرام ندارد، باید تكبیرة الاحرام را رو به قبله بگوید و اگر اصلاً نتواند قبله را رعایت نماید، شرط لزوم رو به قبله بودن ساقط می‏شود و لازم نیست رو به قبله باشد. ^[548]

مسأله 2168. جایز است انسان قبل از وقت نماز، با اختیار خود، به وسیلۀ هواپیما مسافرت كند، هرچند بداند در هواپیما ناچار به نماز بدون رعایت شرط رو به قبله بودن و استقرار خواهد شد. ^[549]

مسأله 2169. اگر مكلّف در جایی باشد كه روز آن شش ماه و شب آن شش ماه باشد، در مورد نماز بنابر احتیاط واجب، باید ملاحظۀ نزدیک‌ترین مكانی كند كه در هر بیست و چهار ساعت یک شبانه‌روز دارد و به نیّت قربت مطلقه، نمازهای پنجگانه را طبق اوقات آنجا به‌جا آورد.

شایان ذکر است، اگر مکلّف در شهر یا مکانی باشد كه در هر بیست و چهار ساعت، شبانه‌روزی دارد - هرچند روزش بیست و سه ساعت و شبش یک ساعت و یا بر عكس باشد - باید نماز را در وقت‌های نماز همان مکان به‌جا آورد.