قضای سجده و تشهّد فراموش شده

مسأله 1681. اگر نمازگزار یک سجده را فراموش كند و یادش نیاید تا آنکه وارد بخشی از نماز شود که با شروع آن، شرعاً نمی‌تواند برگردد و سجده را به‌جا آورد، مثل اینکه وارد ركوع ركعت بعد شده باشد، واجب است آن سجده را فوراً بعد از نماز، قضا نماید.

شایان ذکر است، اگر فرد تشهّد را فراموش كند و یادش نیاید تا آنکه وارد بخشی از نماز شود که با شروع آن شرعاً نمی‌تواند برگردد و تشهّد را به‌جا آورد، مثل اینکه وارد ركوع ركعت بعد شده باشد، احتیاط مستحب است آن را بعد از نماز، قضا نماید.

مسأله 1682. سجده‏ای را كه انسان فراموش كرده و بعد از نماز، قضای آن را به‌جا می‌آورد، باید تمام شرایط نماز مانند پاک بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرط‌‌های دیگر را داشته باشد و كیفیّت انجام آن، همانند سجدۀ نماز است.

شایان ذکر است، قضای سجدۀ فراموش شده تشهّد و سلام ندارد. همچنین، تشهّد قضایی که انجام آن مطابق با احتیاط مستحب می‌باشد، سلام ندارد.

مسأله 1683. قضای سجده بنابر احتیاط واجب باید بعد از نماز و قبل از انجام باطل کننده‌های نماز انجام شود.

مسأله 1684. اگر نمازگزار بین سلام نماز و قضای سجده، كاری كند كه اگر عمداً یا سهواً در نماز اتّفاق بیفتد نماز باطل می‌شود - مثلاً پشت به قبله نماید - نماز باطل نمی‌شود، هرچند احتیاط مستحب آن است كه بعد از قضای سجده، دوباره نماز را بخواند.

مسأله 1685. همان طور که گذشت اگر نمازگزار تشهّد را فراموش كند و یادش نیاید تا آنکه وارد بخشی از نماز شود که با شروع آن شرعاً نمی‌تواند برگردد و تشهّد را به‌جا آورد، باید برای تشهّد فراموش شده، سجدۀ سهو به‌جا آورد و اگر یک سجده را فراموش كند و یادش نیاید تا آنکه وارد بخشی از نماز شود که با شروع آن شرعاً نمی‌تواند برگردد و سجده را به‌جا آورد، لازم نیست برای آن، سجدۀ سهو انجام دهد، هرچند انجام سجدۀ سهو برای آن مطابق با احتیاط مستحب است.

مسأله 1686. كسی كه باید سجده را قضا نماید و به علّتی، سجدۀ سهو هم بر او واجب باشد، بنابر احتیاط واجب، باید بعد از نماز، اوّل سجده را قضا نماید، بعد سجدۀ سهو را به‌جا آورد.

مسأله 1687. اگر نمازگزار سجده را چند دفعه فراموش كند، مثلاً یک سجده از ركعت اوّل و یک سجده از ركعت دوّم فراموش نماید، باید بعد از نماز، قضای هر دو سجدۀ فراموش شده را به‌جا آورد، و احتیاط مستحب آن است كه برای فراموشی هركدام، سجدۀ سهو به‌جا آورد.

مسأله 1688. اگر نمازگزار دو سجده از دو ركعت را فراموش نماید، لازم نیست هنگام قضا، ترتیب را مراعات نماید.

مسأله 1689. اگر بین سلام نماز و قضای سجده كاری كند كه برای آن، سجدۀ سهو واجب می‌شود، مثل آنكه سهواً حرف بزند، بنابر احتیاط واجب، باید اوّل سجده را قضا كند و بعد، بنابر احتیاط واجب، برای سخن گفتن بی‌‌جا سجدۀ سهو به‌جا آورد و احتیاط مستحب است سجدۀ سهو دیگری برای قضای سجدۀ فراموش شده هم انجام دهد.

مسأله 1690. اگر قضای سجده بر فرد واجب شود و فراموش كند آن را انجام دهد و مشغول خواندن نماز مستحبی شود و در اثنای آن یادش بیاید، احتیاط واجب آن است كه آن را در همان اثنای نماز انجام دهد، سپس ادامۀ نماز مستحبی را بخواند و لازم نیست نماز مستحبی را بشكند؛

امّا اگر مشغول خواندن نماز واجب شده است و وقت آن نماز وسعت دارد، مخیّر است كه قضای سجده را تأخیر انداخته و بعد از نماز انجام دهد یا نماز را شكسته و قضای سجده را انجام دهد و اگر وقت آن نماز تنگ است باید نماز را بخواند، سپس قضای سجده را انجام دهد.

مسأله 1691. اگر فرد به‌طور اجمالی می‌‌‌‌داند كه یا سجده و یا تشهّد را فراموش كرده و نمی‌داند كدام یک بوده، باید سجده را قضا نماید و سجدۀ سهو هم به‌جا آورد و احتیاط مستحب آن است كه تشهّد را نیز قضا نماید.

مسأله 1692. اگر فرد شک دارد كه سجده یا تشهّد را فراموش كرده یا نه، واجب نیست آنها را قضا کرده یا سجدۀ سهو نماید.

مسأله 1693. اگر انسان بداند سجده را فراموش كرده و شک كند كه پیش از ركوع ركعت بعد یادش آمده و به‌جا آورده یا نه، احتیاط مستحب آن است كه آن را قضا نماید.

مسأله 1694. اگر فرد شک داشته باشد كه بعد از نماز، قضای سجدۀ فراموش شده را به‌جا آورده یا نه، چنانچه وقت نماز نگذشته باید سجده را قضا نماید؛ بلكه اگر وقت نماز هم گذشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید آن را قضا كند.