استحاضه

یكی از خون‌هایی كه از زن خارج می‌شود، «خون استحاضه» است و زن را در موقع دیدن خون استحاضه، «مستحاضه» می‌گویند.

مسأله 635. خون استحاضه در بیشتر اوقات زرد رنگ یا صورتی یا قرمز روشن و سرد و رقیق و كهنه و مانده است و بدون فشار و سوزش بیرون می‌آید، ولی ممكن است گاه سیاه یا قهوه­ای یا سرخ تیره و گرم و غلیظ و تازه باشد و با فشار و سوزش بیرون آید؛

خون استحاضه، حدّاقل یا حداکثر معیّنی ندارد و نیز قبل از بلوغ، استحاضه محقّق نمی‌شود و در محقّق شدن آن بعد از (‌60) سال قمری اشكال است و احتیاط واجب آن است كه زنان بعد از این سن هم به وظایف مستحاضه عمل نمایند.

مسأله 636. استحاضه سه قسم است: قلیله و متوسطه و كثیره.

1. استحاضۀ قلیله: آن است كه خون فقط روی پنبه‌ای را كه زن با خود بر می‌دارد، آلوده كند و در آن فرو نرود.

2. استحاضۀ متوسطه: آن است كه خون در پنبه فرو رود، هرچند در یک گوشۀ آن باشد، ولی از طرف دیگر پنبه بیرون نیاید و به دستمالی كه معمولاً بانوان برای جلوگیری از سرایت خون می‌بندند، نرسد.

3. استحاضۀ كثیره: آن است كه خون پنبه را فرا گرفته یا در آن فرو رفته و از طرف دیگر بیرون آید و به دستمالی كه معمولاً بانوان برای جلوگیری از سرایت خون می‌بندند، برسد.

شایان ذكر است، در انتخاب اندازۀ پنبه، شیوۀ معمول در بین بانوان عمل شده و در هنگام استعمال، از پنبۀ غیر فشرده و به حالت معمولی استفاده می‌گردد و استفاده از جنس دیگری غیر از پنبه، كه در بافت و قابلیّت جذب و مقدار نفوذش مثل پنبه باشد نیز، كافی است؛ ولی دستمال كاغذی‌های رایج، كه بافت ظریفی داشته و قابلیّت جذب و نفوذ آن بیشتر و سریعتر از پنبه است، در این مورد كافی نیست و اگر به پنبۀ طبیعی، ناخالصی و مواد دیگری نیز اضافه شده كه تأثیری در جهت ذکر شده نداشته باشد، اشكال ندارد.

کیفیّت شناسایی نوع استحاضه به این صورت است که زن پنبه را داخل مجرا کرده و کمی صبر می­کند، سپس آن را خارج کرده و نوع استحاضه­اش را مشخّص می­نماید؛ مقدار زمانی که زن صبر کرده، سپس پنبه را خارج می‌کند، دو صورت دارد:

الف. زن نمی­داند استحاضه­اش قلیله است یا متوسطه؛ در این صورت، باید به اندازه­ای باشد که معمولاً در عرف بانوان برای فرو رفتن خون در پنبه کفایت می‌کند؛

ب. استحاضه، مردّد بین متوسطه و کثیره باشد؛ در این صورت، باید مقدار بیشتری منتظر بماند به اندازه­ای که معمولاً در عرف بانوان برای نفوذ خون در پنبه و رسیدن آن به دستمالی که بانوان برای جلوگیری از سرایت خون می­بندند کافی باشد؛

البتّه اگر خون استحاضه طوری است که در باطن برای مدّتی قطع شده، سپس دوباره باطن آلوده می­شود، باید بیش از آن مقدار صبر كرده و بعد پنبه را بیرون آورد؛ ولی به هر حال برای مدّت مذکور، حدّ شرعی به «دقیقه» یا «ثانیه» ذکر نشده است.

مسأله 637. ملاک در نوع استحاضه، حالت فعلی خون است. بنابراین، اگر خون خارج شده از زن مثلاً‌ به حالت لخته شده باشد و در پنبه فرو نرود، استحاضۀ قلیله محسوب می‌شود، هرچند طوری باشد که اگر خون لخته نبوده و رقیق می‌بود، در پنبه فرو می‌رفت؛

همین حکم در مورد رسیدن یا نرسیدن خون به دستمالی که معمولاً بانوان برای جلوگیری از سرایت خون می­بندند نیز جاری است.

· احكام استحاضه

مسأله 638. در استحاضۀ قلیله، زن باید برای هر نماز یک وضو بگیرد، هرچند بخواهد نماز ظهر و عصر یا نماز مغرب و عشاء را پشت سر هم بخواند - مگر موردی كه در مسألۀ«646» ذکر می‌شود - و بنابر احتیاط مستحب، پنبه را آب كشیده و یا عوض كند و باید ظاهر فرج را چنانچه خون به آن رسیده، آب بكشد.

مسأله 639. زنی كه نمی‌دانسته در استحاضۀ قلیله باید برای هر نماز یک وضو بگیرد و مثلاً نماز ظهر و عصر را پشت سر هم با یک وضو می‌خوانده، نماز عصرش باطل است، هرچند جاهل قاصر بوده و در فراگیری مسأله كوتاهی نكرده باشد و باید آن را در صورتی که وقت هست، دوباره خوانده و اگر وقت گذشته، قضا نماید؛ مگر صورتی که در مسألۀ«646» ذکر می‌شود.

مسأله 640. در استحاضۀ متوسطه، بنابر احتیاط لازم، باید زن برای هر نماز صبح، غسل كند و لازم است برای نمازهای خود، كارهای استحاضۀ قلیله كه در مسألۀ«638» ذکر شد را هم انجام دهد و هر گاه استحاضۀ متوسطه قبل از نمازی غیر از نماز صبح - مثل نماز ظهر - برایش پیش آید، برای آن نماز غسل كند و علاوه بر آن تا صبح روز دیگر برای نمازهای خود، كارهای استحاضۀ قلیله را انجام دهد.

مسأله 641. اگر استحاضۀ متوسطه قبل از نماز صبح یا در بین نماز صبح حاصل شود، باید بنابر احتیاط واجب برای نماز صبح غسل كند و اگر عمداً یا از روی فراموشی برای نماز صبح غسل نكند، بنابر احتیاط لازم، باید برای نماز ظهر و عصر غسل كند و نماز صبحش كه بدون غسل و انجام وظایف دیگر مستحاضه خوانده، باطل است و باید آن را در صورتی که وقت باقی است دوباره خوانده و اگر وقت گذشته قضا نماید. ^[206]

چنین زنی اگر برای نماز ظهر و عصر نیز غسل نكند، بنابر احتیاط لازم باید قبل از نماز مغرب و عشاء غسل نماید، چه خون بیاید یا اینكه قطع شده باشد و نماز ظهر و عصری را كه بدون غسل و انجام وظایف دیگر خوانده، دوباره بخواند و اگر وقت گذشته، قضا نماید.

مسأله 642. در استحاضۀ كثیره، بنابر احتیاط واجب، باید زن برای هر نماز، پنبه و دستمال را عوض كند یا آب بكشد و لازم است یک غسل برای نماز صبح و یک غسل برای نماز ظهر و عصر و یک غسل برای نماز مغرب و عشاء به‌جا آورد و بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء فاصله نیندازد و اگر فاصله بیندازد، باید برای نماز عصر و عشاء دوباره غسل كند؛

همۀ موارد فوق در صورتی است كه خون پی در پی در پنبه نفوذ کرده و به دستمالی که معمولاً بانوان برای جلوگیری از سرایت خون می­بندند برسد؛

امّا چنانچه نفوذ خون در پنبه و رسیدن آن به دستمال با قدری فاصلۀ زمانی (فَتْرت) باشد كه زن بتواند در آن فاصله غسل نموده و یک نماز یا بیشتر بخواند، یک غسل کافی است، مثل اینكه یک ساعت مانده به غروب، فترت مذکور برای زن پدید آید و وی غسل استحاضۀ کثیره کرده و بتواند علاوه بر خواندن نماز ظهر، قبل از آنكه خون دوباره در پنبه نفوذ کرده و به دستمال برسد نمازهای عصر و مغرب و عشاء را بخواند، در این صورت، برای نمازهای عصر و مغرب و عشاء لازم نیست غسل دیگری بكند؛

ولی اگر زن مذکور غسل استحاضۀ کثیره نماید و مثلاً نماز ظهر را بخواند و قبل از نماز عصر یا در بین آن، مجدّداً خون در پنبه نفوذ کرده و به دستمال برسد، بنابر احتیاط واجب باید برای نماز عصر دوباره وظایف مستحاضۀ کثیره را انجام دهد، یعنی بنابر احتیاط واجب پنبه و دستمال را عوض كرده و یا آب بكشد و غسل استحاضۀ کثیره کرده و نماز عصر را بخواند و اکتفا به غسل نماز ظهر ننماید.

در هر صورت، زنی که غسل استحاضۀ کثیره انجام داده، تا وقتی بعد از غسل، مبطل وضو انجام نداده، لازم نیست وضو بگیرد.

مسأله 643. در مواردی كه غسل بر زن واجب می‌شود، اگر چند بار غسل کردن برای او ضرر قابل توجّه داشته یا باعث سختی زیادی باشد که معمولاً قابل تحمّل نیست (حَرَج)، می‌تواند به جای آن تیمّم نماید. ^[207]

مسأله 644. مستحاضۀ متوسطه كه باید وضو بگیرد و هم بنابر احتیاط لازم، غسل كند، باید غسل را اوّل به‌جا آورد و بعد وضو بگیرد؛ ولی در مستحاضۀ كثیره كه غسل كافی است و احتیاط مستحب است كه وضو هم بگیرد، اگر بخواهد وضو بگیرد باید قبل از غسل، وضو بگیرد.

مسأله 645. در ابتدای استحاضه تا وقتی خون در باطن است و بیرون نیامده، غسل یا وضو و نیز سایر احکام استحاضه واجب نمی‌شود و اگر بیرون بیاید هرچند كم باشد، واجب است طبق احكام استحاضه عمل نماید و از آن پس تا زمانی كه خون در مجراست، هرچند بیرون نیاید، ولی در محلّی است كه اگر پنبه را داخل كند آلوده به خون می‌شود، واجب است به وظایف مستحاضه عمل كند.

مسأله 646. زن مستحاضه اگر بداند از وقتی كه مشغول وضو یا غسل شده، خونی از او بیرون نیامده و در داخل فرج هم نیست (پاکی بین استحاضه)، می‌تواند خواندن نماز را تا وقتی كه می‌داند پاک می‌ماند به تأخیر بیندازد، همچنان كه می‌تواند نمازهای بعدی را در این فاصلۀ زمانی بدون اینکه دوباره غسل کند یا وضو بگیرد، بخواند.

مسأله 647. اگر زن قبل از وقت نماز، مستحاضۀ متوسطه یا كثیره شود، در مواردی كه لازم است بین غسل و نماز فاصله‌ای واقع نشود، واجب است غسل مربوط به نماز را بعد از فرا رسیدن وقت نماز انجام دهد؛

مگر آنكه غسل را برای خواندن همان نماز یا به جهت دیگری مثل مسّ خطّ قرآن، نزدیک وقت اذان انجام داده باشد و بلافاصله بعد از آن، وقت شرعی نماز فرارسد و نماز را بخواند، به گونه‌ای كه بین غسل و نماز فاصله نشده و پشت سر هم انجام گردد؛ امّا اگر بین انجام غسل و نماز فاصله شود، مثل اینكه منتظر رسیدن وقت نماز شود، آن غسل برای خواندن نماز كافی نیست و باید برای نماز دوباره غسل نماید. ^[208]

مسأله 648. در مستحاضۀ قلیله و متوسطه، زن برای هر نمازی، چه نماز یومیّه و چه نماز غیر یومیّه (مانند نماز طواف)، چه نماز واجب و چه نماز مستحب (مانند نوافل)، باید وضو بگیرد و خواندن دو نماز با یک وضو جایز نیست، هرچند دو نماز را پشت سر هم و بدون فاصله بخواند؛ ^[209]

مگر آنكه زن از ابتدای وضوی نماز اوّل تا انتهای نماز بعد، در ظاهر و باطن پاک باشد و پاک بودن در ظاهر كافی نیست. بنابراین، در این فاصلۀ زمانی كه خون در ظاهر و باطن قطع شده (پاکی بین استحاضه)، جایز است زن چند نماز را با یک وضو بخواند.

همین طور، اگر بخواهد نماز یومیّه‌ای را كه خوانده، احتیاطاً دوباره بخواند یا بخواهد نمازی را كه تنها خوانده است، دوباره با جماعت بخواند، باید تمام كارهایی را كه برای استحاضه ذکر شد انجام دهد، مگر مورد استثنایی که ذکر شد؛

امّا برای خواندن نماز احتیاط و سجدۀ فراموش شده، چنانچه آنها را بعد از نماز فوراً به‌جا آورد، لازم نیست كارهای استحاضه را انجام دهد و برای سجدۀ سهو، در هر حال لازم نیست كارهای استحاضه را به‌جا آورد.

مسأله 649. مستحاضۀ قلیله یا متوسطه اگر بخواهد غیر از نماز، كاری انجام دهد كه شرط آن وضو داشتن است، مثلاً بخواهد طواف واجب انجام دهد یا قرآن را مسّ کند، باید برای آن وضو بگیرد؛ ^[210] البتّه چنانچه برای نماز وضو گرفته، این حکم بنابر احتیاط واجب می‌باشد. بنابراین، اگر بخواهد بعد از نماز مثلاً قرآن را مسّ نماید، بنابر احتیاط واجب باید برای آن وضو بگیرد و بنابر احتیاط واجب نمی­تواند به وضویی که برای نماز گرفته اکتفا نماید؛

مگر آنكه زن از ابتدای وضوی نماز، در ظاهر و باطن پاک باشد و این پاکی در اثنای نماز و بعد از آن نیز استمرار یابد و بتواند در پاکی بین استحاضه، سایر اعمال مانند طواف یا مسّ خطّ قرآن را انجام دهد، که در این صورت، می‌تواند برای انجام این کارها به وضوی نماز اکتفا کند.

مسأله 650. اگر زن مثلاً برای نماز یا طواف واجب وضو گرفته، در حال انجام نماز یا طواف می­تواند خطّ قرآن را مسّ نماید، امّا چنانچه بخواهد بعد از انجام نماز یا طواف، خطّ قرآن را مسّ نماید، بنابر احتیاط واجب باید دوباره وضو بگیرد. همچنین، برای تکرار مسّ خطّ قرآن، بنابر احتیاط واجب یک وضــو کافی نیســت. ^[211]

مسأله 651. مستحاضۀ كثیره اگر بخواهد غیر از نماز، كاری انجام دهد كه شرط آن وضو داشتن است، مثلاً طواف واجب انجام دهد یا خطّ قرآن را مسّ کند، چنانچه خون پی در پی در پنبه نفوذ کرده و به دستمالی كه معمولاً بانوان برای جلوگیری از سرایت خون می‌بندند می‌رسد، غسلی كه برای نماز انجام داده، برای آن کار (مثل طواف واجب یا مسّ خطّ قرآن) نیز كافی است و احتیاط مستحب آن است که دوباره غسل کند؛ البتّه در صورتی كه باطل کنندۀ وضو از او سر زده باشد (مثل اینکه ادرار کرده باشد)، باید وضو بگیرد؛

امّا چنانچه نفوذ خون در پنبه و رسیدن آن به دستمال با قدری فاصلۀ زمانی (فَتْرت) باشد كه زن بتواند در آن فاصله غسل نماید و علاوه بر خواندن نماز یومیّه، طواف واجب یا مسّ خطّ قرآن را نیز انجام دهد، همان یک غسل کافی است و لازم نیست برای آن کار (مثل طواف واجب یا مسّ خطّ قرآن) غسل دیگری انجام دهد؛

ولی اگر چنین زنی غسل استحاضۀ کثیره نماید و نماز را بخواند، ولی قبل از انجام عمل (طواف واجب یا مسّ خطّ قرآن) مجدّداً خون در پنبه نفوذ کرده و به دستمال برسد، بنابر احتیاط واجب نمی­تواند به غسلی که برای نماز انجام داده اکتفا نماید و بنابر احتیاط واجب لازم است برای انجام عمل مذکور دوباره غسل استحاضۀ کثیره نماید. ^[212]

مسأله 652. مستحاضۀ قلیله بعد از وضو و مستحاضۀ متوسطه بعد از غسل و وضو و مستحاضۀ‌ كثیره بعد از غسل، باید فوراً مشغول نماز شوند؛ مگر در دو مورد استثنایی كه در مسائل«642 و 646» به آنها اشاره شد، ولی گفتن اذان و اقامه قبل از نماز و خواندن دعاهای وارده قبل از تكبیرة الاحرام كه به دلیل معتبر، مستحب بودن آن ثابت شده، اشكال ندارد.

همچنین، کارهایی که برای خواندن نماز لازم است انجام شود، مثل تهیۀ مهر و چیزی كه سجده بر آن صحیح است و کارهایی که معمولاً قبل از نماز انجام می‌شود، مثل رفتن به محلّ نمازش در منزل، اشكال ندارد و در نماز هم می‌تواند كارهای مستحب مثل قنوت و غیر آن را به‌جا آورد.

همینطور، اگر زن مستحاضه نمازی به‌جا آورد كه معلوم شود باطل است - مثلاً به دلیل به‌جا نیاوردن ركن یا پدید آمدن یکی از شک‌های باطل کننده بفهمد نمازش باطل بوده - چنانچه متوجّه باطل شدن نماز در بین آن یا بعد از آن بدون فاصلۀ قابل توجّه شود، این امر موجب باطل شدن غسل یا وضوی او نمی‌شود و می‌تواند آن نماز را با همان غسل یا وضو بدون فاصله دوباره بخواند.

مسأله 653. زن مستحاضه، اگر وظیفه‌اش این باشد كه میان وضو یا غسل و نماز فاصله نیندازد، ولی مطابق وظیفه‌اش رفتار نكند و فاصله بیندازد، باید دوباره وضو گرفته یا غسل كند و بلافاصله مشغول نماز شود.

مسأله 654. اگر خون استحاضۀ زن جریان داشته و قطع نشود، چنانچه برای او ضرر نداشته باشد، باید تا آخر نماز از بیرون آمدن خون جلوگیری نماید، هرچند با گذاشتن پنبه و مانند آن در داخل مجرا و بستن آن قسمت باشد و بنابر احتیاط واجب، جلوگیری از خارج شدن خون، قبل از وضو یا غسل انجام شود و اگر كوتاهی كند و خون بیرون آید، چنانچه نماز خوانده، باید دوباره آن را به‌جا آورد، ولی فاصله شدن این نماز باطل، باعث باطل شدن وضو یا غسل نمی‌شود و می‌تواند فوراً بدون اینکه بار دیگر وضو یا غسل را انجام دهد، نماز را دوباره بخواند، هرچند احتیاط مستحب آن است كه دوباره وضو یا غسل را انجام دهد، سپس نماز را بار دیگر بخواند.

· احكام معلوم نبودن نوع استحاضه

مسأله 655. اگر زن نداند استحاضۀ او از کدام نوع است، موقعی كه می‌خواهد نماز بخواند، بنابر احتیاط واجب لازم است در صورت امكان، خود را بررسی كند؛ مثلاً مقداری پنبه داخل فرج نماید و كمی صبر كند و بیرون آورد و بعد از آن كه فهمید استحاضۀ او كدام یک از آن سه قسم است، كارهایی را كه برای آن قسم دستور داده شده انجام دهد، ولی اگر بداند تا وقتی كه می‌خواهد نماز بخواند استحاضۀ او تغییر نمی‌کند، قبل از فرا رسیدن وقت هم می‌تواند خود را بررسی كند.

شایان ذکر است، این حكم در زمانی است كه زن نخواهد به احتیاط رفتار كند، امّا اگر زن می‌تواند مطابق با احتیاط عمل نماید، لازم نیست خود را بررسی نماید؛ مثلاً هر گاه نداند استحاضۀ او قلیله است یا متوسطه، به گونه‌ای احتیاطاً رفتار می‌كند كه هم وظیفۀ استحاضۀ قلیله و هم وظیفۀ استحاضۀ متوسطه را انجام داده باشد.

مسأله 656. زن مستحاضه، اگر قبل از آنكه خود را بررسی كند مشغول نماز شود، چنانچه هنگام نماز، قصد قربت داشته و به وظیفۀ خود عمل كرده؛ مثلاً استحاضه‌اش قلیله بوده و به وظیفۀ استحاضۀ قلیله عمل نموده، نماز او صحیح است و اگر قصد قربت نداشته یا عمل او مطابق وظیفه‌اش نبوده، مثل ‌آنكه استحاضۀ‌ او كثیره بوده و به وظیفۀ قلیله ‌رفتار كرده، نمازش باطل است.

مسأله 657. زن مستحاضه، اگر نتواند خود را به جهت عذری - مانند نابینایی، ^[213] تاریکی، بیماری ^[214] - بررسی نماید، انجام حدّاقل وظایف مستحاضه بر او واجب است؛ مثلاً اگر نمی‌داند استحاضۀ او قلیله است یا متوسطه، باید كارهای استحاضۀ قلیله را انجام دهد و اگر نمی‌داند استحاضه‌اش متوسطه است یا كثیره، باید كارهای استحاضه متوسطه را انجام دهد؛

ولی اگر بداند قبلاً كدام یک از آن سه قسم بوده، باید به وظیفۀ همان قسم رفتار نماید، مثلاً اگر قبلاً متوسطه بوده و الآن نمی‌داند قلیله شده یا نه، باید به وظیفۀ استحاضۀ متوسطه عمل كند.

· احكام تغییر نوع استحاضه

مسأله 658. اگر استحاضۀ قلیلۀ زن، بعد از نماز صبح متوسطه شود، بنابر احتیاط واجب برای نماز ظهر و عصر، غسل كند و اگر بعد از نماز ظهر و عصر، متوسطه شود، بنابر احتیاط واجب برای نماز مغرب و عشاء، غسل نماید و اگر بعد از این غسل، استحاضۀ متوسطه ادامه داشته باشد، بنابر احتیاط واجب برای نماز صبح روزهای بعد نیز غسل نماید.

مسأله 659. اگر استحاضۀ قلیله یا متوسطۀ زن، بعد از نماز صبح كثیره شود و به این حال باقی بماند، باید احكامی را كه در مسألۀ«642» شرح آن ذکر شد، نسبت به نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء رعایت نماید.

مسأله 660. اگر استحاضۀ قلیلۀ زن قبل از نماز، متوسطه یا كثیره شود، باید كارهای متوسطه یا كثیره را انجام دهد و اگر استحاضۀ متوسطه، كثیره شود باید كارهای استحاضۀ كثیره را انجام دهد و چنانچه برای استحاضۀ متوسطه غسلی كرده باشد، فایده ندارد و باید دوباره برای استحاضۀ كثیره غسل كند.

مسأله 661. اگر در هنگام غسل، خون قطع نشود، غسل صحیح است؛ ولی اگر در بین غسل، استحاضۀ متوسطه، كثیره شود، لازم است غسل را از سر بگیرد.

مسأله 662. اگر در بین نماز، استحاضۀ متوسطۀ زن كثیره شود، باید نماز را بشكند و برای استحاضۀ كثیره، غسل كند ^[215] و وظایف دیگر مستحاضۀ کثیره را انجام دهد و آن نماز را دوباره بخواند؛

البتّه در صورتی که برای غسل وقت نداشته باشد، باید بدل از غسل تیمّم كند و اگر برای تیمّم نیز وقت ندارد، بنابر احتیاط مستحب نماز را نشكند و با همان حال تمام كند؛ ولی لازم است بعد از وقت آن را قضا نماید.

مسأله 663. اگر زن به دستور استحاضۀ قلیله رفتار نماید و در بین نماز، استحاضۀ قلیله او متوسطه شود، بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند به خواندن همان نماز اکتفا‌ کند، بلکه نماز را شکسته و به وظایف استحاضۀ متوسطه رفتار می‌کند و اگر استحاضۀ قلیلۀ زن در بین نماز کثیره شود، باید نماز را شکسته و برای استحاضۀ کثیره كارهای آن را انجام دهد.

مسأله 664. اگر استحاضۀ كثیرۀ زن متوسطه شود، باید برای نماز اوّل، وظیفۀ كثیره و برای نمازهای بعدی، وظیفه متوسطه را انجام دهد؛ مثلاً اگر قبل از نماز ظهر، استحاضۀ كثیره، متوسطه شود، باید برای نماز ظهر غسل كند و برای نمازهای عصر و مغرب و عشاء فقط وضو بگیرد؛

ولی اگر برای نماز ظهر، عمداً یا از روی فراموشی غسل نكند و فقط به مقدار نماز عصر وقت داشته باشد، باید برای نماز عصر غسل نماید و اگر برای نماز عصر هم غسل نكند، باید برای نماز مغرب غسل كند و اگر برای آن هم غسل نكند و فقط به مقدار نماز عشاء وقت داشته باشد، باید برای نماز عشاء غسل نماید و در هر صورت، نمازهایی را كه مطابق وظیفه نخوانده، باید اگر وقت باقی است، دوباره بخواند و چنانچه وقتش گذشته، قضا نماید.

مسأله 665. اگر استحاضۀ كثیره، قلیله شود، مستحاضه باید برای نماز اوّل، وظیفۀ كثیره و برای نمازهای بعدی، وظیفۀ قلیله را انجام دهد.

مسأله 666. اگر استحاضۀ متوسطه، قلیله شود، در صورتی كه زن مستحاضه غسل روزانه برای استحاضۀ متوسطه را قبل از آنكه قلیله گردد انجام داده، لازم نیست برای نماز اوّل، غسل نماید و وضو كافی است (یعنی کافی است به وظایف استحاضۀ قلیله رفتار نماید).

· احكام قطع شدن خون استحاضه

مسأله 667. اگر خون استحاضه قبل از وقت نماز بیاید و در وقت نماز قطع شود، باید برای نماز، وظایف مستحاضه را انجام دهد که توضیح بیشتر آن در ضمن مسائل آینده خواهد آمد.

مسأله 668. مستحاضۀ كثیره وقتی كه به كلّی از خون پاک شد، باید برای اوّلین نماز غسل كند؛

البتّه اگر استحاضۀ کثیره از قسم اوّل باشد که خون پی در پی در پنبه نفوذ کرده و به دستمالی كه معمولاً بانوان برای جلوگیری از سرایت خون می‌بندند ­برسد، ولی خون مذکور تا بعد از نمازی که حسب وظیفه برای آن غسل نموده استمرار پیدا نکند یا استحاضۀ کثیره از قسم دوّم باشد که نفوذ خون در پنبه و رسیدن آن به دستمال با قدری فاصله صورت گیرد و خون از زمان شروع در غسل سابق به دستمال نرسیده باشد، در این دو صورت، وجوب غسل بنابر احتیاط لازم می­باشد؛

امّا در مستحاضۀ متوسطه، لازم نیست برای آنكه از خون به كلّی پاک شده، غسل نماید، به شرط آنكه غسل روزانه برای استحاضۀ متوسطه را قبل از آنكه خون قطع شود، انجام داده باشد.

مسأله 669. اگر مستحاضه بداند كه قبل از گذشتن وقت نماز به كلّی پاک می‌شود یا به اندازۀ وضو یا غسل و خواندن نماز، خون بند می‌آید، بنابر احتیاط لازم، باید صبر كند و نماز را در وقتی كه پاک است بخواند و اگر نماز را قبل از آن بخواند - هرچند با وضو و غسل باشد - كافی نیست؛ مگر آنكه در هنگام نماز و غسل و وضو، قصد قربت داشته و خون هم اتّفاقاً در زمان پیش‌بینی شده قطع نشود كه در این صورت، نیاز به دوباره خواندن نماز نیست؛

امّا اگر زن مستحاضه احتمال بدهد قبل از گذشتن وقت نماز به‌طور كلّی پاک می‌شود یا به اندازۀ وضو یا غسل و نماز خواندن خون بند می‌آید، جایز است نماز را مطابق وظیفه فعلی‌اش بخواند، ولی اگر در وقت پیش‌بینی شده پاک شد، بنابر احتیاط واجب باید آن را دوباره بخواند.

مسأله 670. اگر بعد از وضو و غسل، خون در ظاهر قطع شود و مستحاضه بداند اگر نماز را تأخیر بیندازد به كلّی پاک می‌شود و وقت هم به مقداری كه وضو و غسل و نماز را به‌جا آورد باقی می‌ماند، بنابر احتیاط لازم باید نماز را تأخیر بیندازد و موقعی كه به كلّی پاک شد، دوباره وضو و غسل را به‌جا آورد و نماز را بخواند و اگر در تنگی وقت نماز پاک شود و فرصت برای انجام غسل یا وضو نباشد، باید تیمّم نموده و نماز بخواند.

مسأله 671. اگر خون استحاضه قطع شود، سه صورت دارد:

یا خون به‌طور كلّی قطع شده یا قطع شدن آن موقّت است یا معلوم نیست كه به‌طور كلّی قطع شده یا موقّت و در هر سه صورت، یا قبل از شروع در اعمال و وظایف آن زن قطع شده یا بعد از شروع در اعمال و یا بعد از نماز؛

پس اگر خون استحاضه به‌طور کلّی قطع شود (نه به‌طور موقّت و یا مشکوک)، در صورتی که قبل از انجام وظایف مستحاضه باشد، واجب است وظایف مستحاضه را انجام دهد، مثلاً اگر استحاضۀ كثیره بوده، واجب است فقط غسل نماید و اگر استحاضۀ قلیله بوده، واجب است فقط وضو گرفته و نماز بخواند و اگر استحاضۀ متوسطه بوده، در صورتی كه غسل روزانه برای استحاضۀ متوسطه را قبل از آنكه خون قطع شود انجام داده، لازم نیست برای نماز اوّل، غسل نماید و وضو كافی است؛

امّا اگر بعد از شروع در وظایف مستحاضه و قبل از پایان نماز باشد، باید وظایف را از سر بگیرد؛

اگر بعد از نماز باشد، دوباره خواندن نماز واجب نیست، مگر زمانی كه با وجود امید به قطع شدن خون، اقدام به خواندن نماز نموده كه احتیاط واجب است نماز را بعد از انجام وظایف، دوباره به‌جا آورد.

حکم قطع شدن موقّت و موارد مشکوک، در مسألۀ بعد ذکر می‌شود.

مسأله 672. اگر خون به‌طور موقّت قطع شده و به اندازه‌ای پاک باشد که برای انجام وظایف و نماز، هرچند قسمتی از آن نماز، فرصت داشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید احکام قطع شدن کامل خون که در مسألۀ قبل ذکر شد را انجام دهد و اگر فرصت به اندازه‌ای نیست که برای انجام وظایف و قسمتی از نماز پاک باشد، انجام دوبارۀ وظایف واجب نیست؛

امّا اگر زن نداند چه مقدار مهلت دارد و شک داشته باشد كه پاكی به اندازۀ وضو، غسل (هر کدام وظیفه­اش می‌باشد) و قسمتی از نماز باقی می‌ماند یا نه، یا نداند كه قطع شدن خون به‌طور كلّی است یا موقّت، بنابر احتیاط واجب در احكام، به قطع شدن خون به‌طور كامل عمل نماید.

مسأله 673. اگر در بین نماز، خون استحاضه بند بیاید و مستحاضه نداند كه در باطن هم قطع شده یا نه، چنانچه نماز را رجاءً تمام نماید و بعد از نماز خود را بررسی نموده و بفهمد خون به‌طور كلّی قطع شده است، بنابر احتیاط واجب لازم است طبق وظیفه‌اش وضو یا غسل انجام داده و نماز را دوباره بخواند و در وسعت وقت می‌تواند نماز را بشكند و بررسی نموده تا وظیفه‌اش معیّن گردد.

مسأله 674. زن مستحاضه بعد از آن كه خونش به‌طور كلّی قطع شد، فقط برای نماز اوّلی كه می‌خواند باید كارهای استحاضه را به توضیحی كه قبلاً ذکر شد، انجام دهد و پس از انجام وظایف، واجب نیست فوراً مشغول نماز شود و می‌تواند خواندن نماز را به تأخیر اندازد.

مسأله 675. اگر مستحاضه، یكی از كارهایی را كه بر او واجب می‌باشد ترک كند، نمازش باطل است و اگر كاری را كه به احتیاط واجب بر مستحاضه لازم است ترک كرده و نماز بخواند، نمازش بنابر احتیاط واجب، باطل است.

· احکام دیگر مستحاضه

مسأله 676. زن مستحاضه (چه کثیره، چه متوسطه و چه قلیله)، در مورد صحیح بودن روزه، حکم زن پاک را دارد و لازم نیست برای صحیح بودن روزه‌اش، به وظایف مستحاضه عمل نماید. ^[216]

همینطور، اجیر شدن زن مستحاضه برای روزۀ قضای ماه رمضان اشکال ندارد؛ مگر آنکه عقد اجاره از مثل وی عرفاً انصراف داشته باشد که در این صورت، برای اجیر شدن باید به مستأجر اطلاع دهد.

مسأله 677. بر زن مستحاضه لازم نیست در هنگام روزه‌داری از بیرون آمدن خون جلوگیری نماید، هرچند احتیاط مستحب آن است كه وی در تمام روزی كه روزه دارد به مقداری كه می‌تواند و برایش ضرر ندارد، از بیرون آمدن خون جلوگیری كند.

مسأله 678. اگر زن بعد از نماز عصر مستحاضه شود و تا غروب غسل نكند، روزه‌اش بدون اشكال صحیح است.

مسأله 679. مستحاضه‌ای كه غسل‌های واجب خود را به‌جا آورده، رفتن او در مسجد و توقّف در آن و خواندن آیه‌ای كه سجدۀ واجب دارد و نزدیكی شوهر با او حلال است، هرچند كارهای دیگری را كه برای نماز انجام می‌دهد، مثل عوض كردن پنبه و دستمال، انجام نداده باشد، بلكه انجام این كارها بدون غسل نیز جایز است، هرچند احتیاط مستحب است غسل کند.

مسأله 680. اگر زن در استحاضۀ كثیره یا متوسطه بخواهد قبل از وقت نماز، آیه‌ای را كه سجدۀ واجب دارد بخواند یا به مسجد برود، اشکال ندارد، هرچند احتیاط مستحب است که برای انجام آن غسل نماید؛ همچنین است حکم، چنانچه شوهرش بخواهد با او نزدیكی كند.

مسأله 681. نماز آیات بر مستحاضه، واجب است و باید برای نماز آیات، همۀ كارهایی را كه برای نماز یومیّه ذکر شد، انجام دهد و هر گاه در وقت نماز یومیّه، نماز آیات بر مستحاضه واجب شود، هرچند بخواهد هر دو را پشت سر هم به‌جا آورد، بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند برای نماز آیات به كارهایی كه برای نماز یومیّه انجام داده اكتفا نماید. ^[217]

مسأله 682. اگر زن مستحاضه بخواهد نماز قضا بخواند، باید برای هر نماز كارهایی را كه برای نماز ادا بر او واجب است به‌جا آورد و هر گاه در وقت ادای نماز یومیّه بخواهد نماز قضا بخواند، بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند برای نماز قضا به كارهایی كه برای نماز ادا انجام داده اكتفا كند ^[218] و احتیاط مستحب است زن، خواندن نماز قضا را تأخیر بیندازد تا پاک گردد؛ مگر آنکه وقت انجام آن ضیق باشد، مانند زنی که به بیماری مبتلا شده و می‌ترسد قبل از خواندن نماز قضا بمیرد.