کفّاره‌های جمع

مسأله 1105. در دو مورد ذیل، کفّارۀ جمع واجب می‌شود:

الف. قتل مسلمان از روى عمد و ظلم، در صورتی كه قاتل به خاطر عفو يا پرداخت دیه و مانند آن قصاص نشود؛

ب. سقط جنين مسلمان از روی عمد و این حکم، در موردی که روح در جنين دميده نشده باشد، بنابر احتیاط لازم است؛ توضیح آن در جلد چهارم فصل «احکام پزشکی»، مبحث «احکام سقط جنین» بیان می­شود.

مسأله 1106. كفّاره در هر یک از دو مورد مسألۀ قبل عبارت است از آزاد کردن یک بنده در راه خدا و دو ماه پى در پى روزه گرفتن و طعام دادن به شصت فقير.

شایان ذکر است، چون امروزه آزاد کردن بنده میسّر نیست، احتیاط واجب است که فرد به جای آن استغفار نماید. همچنین، اگر از انجام دو ماه روزۀ پیایی یا طعام دادن به شصت فقیر ناتوان باشد، احتیاط واجب است به جای‌ آن استغفار کند و چنانچه هیچ یک از سه مورد مذکور برایش مقدور نباشد، واجب است استغفار نماید.

· چند مسأله در مورد کفّارۀ قتل

مسأله 1107. اگر دو یا چند نفر در قتل انسانی شركت داشته باشند، طوری كه قتل مستند به همه شود، كفّاره بر هر يک از آنان واجب است.

همچنین، اگر فردی دو یا چند نفر را به قتل برساند، هرچند این امر در یک سانحه به‌طور هم‌زمان اتّفاق افتد، واجب است به تعداد آن افراد کفّاره بدهد.

شایان ذکر است، حکم مذکور در این مسأله شامل قتل عمد و قتل غیر عمد - چه قتل خطایی و چه قتل شبه عمد - می­شود.

مسأله 1108. مواردی كه ثابت شدن ديه به جهت «تسبيب در قتل» ^[637] است، طوری که عرفاً صدق نکند قتل توسط وی انجام شده، ولی فوت شخص بر اثر عمل او واقع شده باشد، كفّاره بر فرد مسبِّب قتل ثابت نمی­شود؛ مانند اینكه فرد گودالی را در راه­ به سبب نیاز عرفی كه برایش پیش آمده، بدون نصب علائم هشدار دهنده یا ایجاد حصار دور آن، حفر نماید و اتّفاقاً شخصی در آن افتاده و بمیرد.

امّا اگر فرد به قصد كشتن - مثلاً - حیوانی كه آن را از فاصلۀ دور مشاهده می‌کند، چاهی حفر نماید و روی آن را بپوشاند و موجود مذكور در آن افتاده و بمیرد، سپس معلوم شود آنچه از دور دیده، حیوان نبوده و انسان بوده است، عنوان قتل خطایی صادق است و کفّارۀ مرتّبه بر او واجب می­شود.

همچنین، اگر حفر چاه و پوشاندن روی آن به قصد كشتن انسان بوده و شخص مذكور در آن بیافتد و بمیرد، از مصادیق قتل عمد محسوب می­شود و در صورت عدم قصاص، كفّارۀ جمع بر فرد واجب می­شود.

مسأله 1109. اگر قتل در ماه­های حرام (ذی القعده، ذی الحجّه، محرّم، رجب) واقع شود و کفّارۀ قتل - چه قتل عمد و چه غیر عمد - بر عهدۀ قاتل ثابت شود، در مواردی که لازم است وی شصت روز روزه بگیرد، واجب است روزۀ كفّاره را در ماه‌های حرام انجام دهد و انجام آن در غیر ماه­های حرام کافی نیست و در اين فرض، صحّت روزۀ كفّاره در روز عيد قربان محلّ اشكال است و مراعات مقتضای احتياط در مورد آن ترک نشود.

شایان ذکر است، اگر قتل در حرم مكّه واقع شود، به قتل در ماه­های حرام ملحق می­گردد.

مسأله 1110. اگر فرد نابالغ یا مجنون، مسلمانی را به قتل برساند، کفّاره بر وی ثابت نمی­شود و حکم دیۀ آن در جلد چهارم فصل «دیات» بیان می­شود.

مسأله 1111. اگر نسبت به مسلمانی، حدّی که موجب قتل است شرعاً ثابت شود، مانند ارتکاب زنای محصنه یا لواط، چنانچه غیر امام† یا مأذون از طرف امام† او را بکشد، پرداخت کفّاره بر قاتل واجب است. ^[638]