معاملۀ صَرْف یا فروش طلا و نقره به طلا و نقره

مسأله 260. معامله­ای که در آن طلا در مقابل طلا یا نقره و یا نقره در مقابل نقره یا طلا فروخته می­شود، «بیع صَرْف» نام دارد.

این نوع خرید و فروش، احکام و شرایط ویژه­ای دارد که در این بخش به بیان آن پرداخته می­شود.

مسأله 261. اگر طلا به طلا یا نقره به نقره فروخته شود، چه به‌طور سکّه­ باشد چه غیر آن، چنانچه وزن يكی از آنها زيادتر باشد، معامله ربا و حرام است. ^[273]

مسأله 262. اگر طلا به نقره، يا نقره به طلا به صورت نقد فروخته شود، معامله صحیح است و در اين صورت لازم نيست وزن آنها مساوی باشد؛ ولی اگر معامله مدّت­دار باشد صحیح نیست و حکم ربوی بودن آن در احکام ربای نسیه بیان شد.

مسأله 263. در «بیع صَرْف»، بايد فروشنده و خريدار پيش از آنكه از يكديگر جدا شوند، مالی که فروخته می­شود (مبیع) و بهای آن (ثمن) را به يكديگر تحويل دهند، وگرنه معامله باطل است؛

البتّه، اگر بخشی از مبیع و ثمن معادل آن، قبل از جدا شدن دو طرف از یکدیگر تحویل داده شود، معاملۀ آن بخش صحيح است.

شایان ذکر است، این حکم در خرید و فروش (بیع) جاری می‌شود و شامل مصالحه و مانند ‌آن نمی‌شود. بنابراين، اگر فرد طلا را به طلا يا نقره صلح كند يا نقره را به طلا يا نقره صلح نمايد - طوری که ربا نباشد - مصالحه صحيح است و لازم نیست مبیع و ثمن قبل از جدا شدن فروشنده و خریدار تحویل داده شود.

مسأله 264. اگر فروشنده يا خريدار، تمام مبیع یا ثمن را تحويل دهد و ديگری مقداری از آن را تحويل دهد و از يكديگر جدا شوند، معامله نسبت به آن مقداری كه تحویل داده شده صحيح است، ولی كسی كه تمام مال به دست او نرسيده، می‏تواند معامله را فسخ نماید.

مسأله 265. اگر خاک نقرۀ معدن به نقره خالص یا خاک طلای معدن به طلای خالص به صورت نقد فروخته شود، ^[274] چنین معامله‌ای ربا می‌باشد؛ مگر آنكه معلوم باشد مقدار نقرۀ خاک با مقدار نقرۀ خالص مساوی می‏باشد يا مقدار طلای خاک با مقدار طلای خالص مساوی است؛ ولی فروش خاک نقره به طلا و فروش خاک طلا به نقره، طوری که در مسألۀ «263» ذکر شد، اشكال ندارد.