صیغۀ عقد ازدواج و شرایط آن

مسأله 181. برای تحقّق ازدواج - چه دائم و چه موقّت - بايد صيغۀ عقد جاری شود و تنها راضی بودن زن و مرد كافی نيست و برای اجرای صیغۀ عقد ازدواج رعایت اموری لازم است:

1. ایجاب و قبول انجام شود؛

2. موالات بین ایجاب و قبول رعایت شود؛

3. بین ایجاب و قبول، مطابقت باشد؛

4. عقد ازدواج، به امری که هنوز اتّفاق نیفتاده یا نامعلوم است، وابسته و معلّق نباشد؛

5. شروع مدّت عقد از هنگام تحقّق آن و متّصل به عقد باشد (بنابر احتیاط واجب).

در ادامه، به توضیح این موارد پرداخته می‌شود.

· 1. ایجاب و قبول انجام شود

مسأله 182. صیغۀ عقد ازدواج که مرکّب از ایجاب و قبول است باید «به صورت لفظی» جاری شود ^[148] و مجرّد رضایت قلبی طرفین بدون خواندن صیغۀ عقد ازدواج کافی نیست. ^[149]

همچنین، بنابر احتیاط واجب اجرای صیغۀ عقد ازدواج با نوشتار یا اشاره­ای که معنای ایجاب و قبول را بفهماند برای غیر فرد لال یا گنگ کافی نیست؛

مسأله 183. صیغۀ عقد ازدواج، بنابر احتياط واجب باید به «عربی» خوانده شود؛

امّا فردی که نمی­تواند به زبان عربی عقد را بخواند، اجرای آن به زبان غیر عربی - با رعایت سایر شرایط - توسط او کافی است و لازم نيست وكيل بگيرد؛

البتّه، باید الفاظ و عباراتی را بکار ببرد که معنای صیغۀ عربی - یعنی معنای «زَوَّجتُ» و «قَبِلْتُ» - را بفهماند؛ مثلاً ابتدا زن بگوید: «خودم را با مهریۀ پنج سکّۀ بهار آزادی به ازدواج دائم شما در آوردم» و بعد مرد بگوید: «این ازدواج را با مهر مذکور قبول کردم».

شایان ذکر است، اگر صيغۀ عقد طوری غلط خوانده شود كه عرفاً ظهور در معنای مورد نظر نداشته باشد، عقد باطل است.

· 2. موالات بین ایجاب و قبول رعایت شود

مسأله 184. در صیغۀ عقد ازدواج بنابر احتیاط واجب، باید موالات بین ایجاب و قبول رعایت گردد و در این مورد موالات عرفی کافی است. بنابراین، اگر فاصله افتادن بین آن دو، به اندازه­ای باشد که عرفاً گفته شود این «قبول» مربوط به «ایجابی» است که قبل از آن واقع شده، اشکال ندارد.

· 3. بین ایجاب و قبول، مطابقت باشد

مسأله 185. در صیغۀ عقد ازدواج باید مضمون «ایجاب» و «قبول» از جهت مقدار و کیفیّت مهر و شرایطی که در ضمن عقد معیّن می­شود، مطابقت داشته باشد؛

بنابراین اگر زوجه بگوید: «خودم را به ازدواج تو در آوردم با مهریّۀ ده سکّۀ طلای بهار آزادی» و زوج بگوید: «ازدواج را قبول کردم با مهریّۀ پنج سکّه طلا»، عقد مذکور صحیح نیست. همچنین، اگر زن در صیغۀ عقد ازدواج، سکونت در وطنش را شرط کند، ولی مرد ازدواج را بدون شرط مذکور قبول نماید، چنین عقدی باطل است.

· 4. عقد، به امری که هنوز اتّفاق نیفتاده یا نامعلوم است، وابسته و معلّق نباشد

مسأله 186. معلّق و وابسته بودن عقد ازدواج بر امری که هنگام عقد هنوز اتّفاق نیفتاده صحیح نیست و فرقی ندارد که هنگام عقد معلوم باشد که آن امر بعداً اتّفاق خواهد افتاد، مثل اینکه زن صیغۀ عقد ازدواج را این گونه بخواند: «زَوَّجْتُكَ نَفْسی إذا حَلَّ الشَّهْرُ القادِم؛ خودم را به ازدواج به تو درآوردم زمانی که ماه جدید فرارسد»، یا واقع شدن آن امر نامعلوم باشد مانند اینکه زن بگوید: «زَوَّجْتُكَ نَفْسی إنْ اشْتَرَیْتَ داراً؛ خودم را به ازدواج تو درآوردم، در صورتی که منزلی بخری».

مسأله 187. مُعلّق و وابسته بودن عقد ازدواج بر امری که هنگام عقد معلوم نیست اتّفاق افتاده باشد، نیز صحیح نیست؛

مانند اینکه زن صیغۀ عقد ازدواج را این گونه بخواند: «زَوَّجْتُكَ نَفْسی إنْ کانَ قَدْ انْقَضَی الشَّهْرُ المُحَرَّم؛ خودم را به ازدواج تو درآوردم در صورتی که ماه محرّم تمام شده باشد» و این در حالی باشد که نمی‌دانند ماه محرّم تمام شده یا نه؛ ولی اگر بدانند که ماه محرّم تمام شده، اشکال ندارد.

همچنین، اگر عقد ازدواج وابسته به امری باشد که از شرایط شرعی صحیح بودن عقد محسوب می­شود، اشکال ندارد، هرچند تحقّق آن در هنگام عقد نامعلوم باشد؛ مثل اینکه زن صیغۀ عقد ازدواج را این گونه بخواند «زَوَّجْتُكَ نَفْسی إنْ لَمْ تَکُنْ أَخی مِنَ الرَّضاعَة؛ خودم را به ازدواج تو درآوردم در صورتی که برادر رضاعی من نباشی».

· 5. شروع مدّت عقد از هنگام تحقّق آن باشد (بنابر احتیاط واجب)

مسأله 188. بنابر احتیاط لازم باید زمان شروع عقد از هنگام تحقّق آن و متّصل به عقد باشد. بنابراین، اگر صیغۀ عقد دائم خوانده شود ولی زمان شروع زوجیّت دائمی در آن مثلاً از اوّل ماه آینده قرار داده شود، صحیح بودن عقد محلّ اشکال است و مراعات مقتضای احتیاط در این مورد ترک نشود.