شکّ مربوط به بدهی

مسأله 918. اگر بدهکار شک داشته باشد که بدهی خویش را ادا نموده یا نه، همچنان بدهكار محسوب می‌شود؛ مگر آنكه پرداخت بدهی، به دلیل معتبری ^[821] ثابت شود یا معلوم شود كه طلبكار وی را بریء الذمّه كرده است؛

امّا اگر فرد شک داشته باشد كه حقّ النّاس مالی بر عهده­اش آمده یا نه و دلیل معتبری هم بر آن وجود نداشته باشد، بدهكار محسوب نمی­شود؛

البتّه، اگر تحقیق در این مورد سهل و آسان باشد، احتیاط واجب آن است که فحص نماید؛

پس اگر فرد به آسانی بتواند با مراجعه به دفتر حسابرسی اموالش، از وجود یا عدم بدهی اطلاع پیدا كند، یا مثلاً در هنگامی که وسیلۀ نقلیّه­اش با وسیلۀ نقلیّۀ دیگری برخورد كرده، بتواند به آسانی با نگاه کردن بفهمد آسیبی به آن وارد کرده یا نه، ^[822] احتیاط واجب است فحص نماید.

مسأله 919. اگر فرد بداند حقّ النّاس مالی به عهده­اش آمده است، ولی نسبت به مقدار آن شک داشته باشد و به دلیل معتبری مقدار آن ثابت نشود، پرداخت مقدار حداقل كه اطمینان به وجود آن دارد كافی می­باشد؛

البتّه، چنانچه فرد در این امر مقصّر باشد، مثل اینکه قبلاً مقدار آن را می­دانسته یا امکان اطلاع از آن به آسانی فراهم بوده، ولی به جهت سهل‌انگاری در پی­گیری یا ثبت و یادداشت آن، هم اکنون مقدار آن را فراموش نموده، بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند به پرداخت مبلغ حداقل اکتفا کند و لازم است مقدار بيشتری را كه احتمال می‏دهد بپردازد یا با مصالحه و مانند آن، اقدام به بریء الذمّه شدن خویش نماید. ^[823]

مسأله 920. اگر بدهکار قبلاً ‌مبلغی را بابت ادای بدهیش پرداخته، امّا از آنجا که نمی‌‌داند چقدر از آن را داده، مقدار بدهی باقیمانده ‌برایش نا‌مشخّص باشد، در این صورت ‌باید به مقداری كه اطمینان كند تمام بدهیش را ادا نموده به طلبكار بپردازد؛

مثلاً اگر می‌‌داند 10­ میلیون تومان به کسی ‌بدهکار بوده، امّا نمی‌داند قبلاً 6 میلیون تومان از آن را داده یا بیشتر، باید 4­ میلیون تومان دیگر بپردازد.