مركز ارتباط حضرت آیت الله العظمی سید علی حسينى سیستانی (مد ظله) در لندن، اروپا، شمال و جنوب امریکا است.
خرید و فروش پول و ارز
خرید و فروش پول [275] و ارز احکام مختلفی دارد، که برخی از آنها در ضمن مسائل ذیل بیان میشود.
مسأله 266. خرید و فروش نقدی پولهای غیر همجنس یا همجنس، اشکال ندارد و صحیح است؛ [276]
مانند مبادلۀ ارزهای مختلف از قبیل تبدیل «ریال» به «دینار»، یا «ریال» به «یورو» برای كسانی كه به كشورهای خارجی مسافرت می‌كنند و نیاز به ارز دارند، یا معاوضۀ اسكناس كهنه و نو، به جهت نیاز به پول نو، یا معاملۀ اسكناس و پولهای خرده در ازای پولهای درشت و بالعكس.
مسأله 267. خرید و فروش نسیۀ پولهای غیر همجنس اشکال ندارد و صحیح است، هرچند ثمن معامله را بیشتر از قیمت بازاری و معمول آن قرار دهند؛ مثلاً در حالی که 100 دینار در بازار معادل 2 میلیون تومان میباشد، فرد 100 دینار معیّن را به خریدار بفروشد و ثمن آن را مبلغ 3 میلیون تومان در ذمّۀ خریدار شش ماهه قرار دهد.
مسأله 268. خرید و فروش نسیۀ پولهای همجنس، در صورتی که یک طرف معامله زیادتر از طرف دیگر باشد، محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب ربا محسوب میشود؛ مانند اینکه فرد 10 میلیون تومان معیّن را به خریدار بفروشد و ثمن آن را مبلغ 15 میلیون تومان در ذمّۀ خریدار، شش ماهه قرار دهد.
مسأله 269. خرید و فروش سلف پولهای غیر همجنس اشکال ندارد و صحیح است، مثل اینکه 100 دینار عراقی به صورت کلّی در ذمّۀ فروشنده شش ماهه، به 5/1 میلیون تومان پول نقد فروخته شود.
مسأله 270. خرید و فروش سلف پولهای همجنس، در صورتی که آنچه فروخته میشود (مثمن) بیشتر از ثمن باشد، محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب ربا محسوب میشود؛
به عنوان مثال اگر فرد مبلغ 10 میلیون تومان سه ماهه را به صورت كلّی در ذمّه و مدّتدار پیش فروش نماید و بهای آن (ثمن) را مبلغ 9 میلیون تومان پول نقد قرار دهد، محلّ اشکال است و بنابر احتیاط واجب ربا محسوب میشود، هرچند سایر شرایط معامله سلف رعایت گردد.
مسأله 271. خرید و فروش پول به صورت كلّی در ذمّه و مدّتدار، در مقابل پول دیگر كه آن نیز به صورت كلّی و مدّتدار است، چه همجنس و چه غیر همجنس، باطل است. [277]
مسأله 272. خرید و فروش و فعالیّت در زمینۀ ارزهای دیجیتال یا رمزینه (پولهای مجازی) - مانند بیت کوین Bitcoin - مورد توقّف است و مکلّف می‌تواند در این مسأله به مجتهد جامع الشرایط دیگر با رعایت الأعلم فالأعلم رجوع نماید؛ البتّه، هبه و قرض دادن ارزهای مذکور صحیح نیست. [278]
مسأله 273. اگر در معاملات ارزی، ارز فروخته نشود [279] و تنها «نوسانات قیمت ارزها و تفاضل قیمتها» مورد توافق و معامله قرار گیرد، چنین معاملاتی جایز نبوده و باطل است؛ [280] مانند معاملات صوری که بر «جفت ارزها» انجام میشود. [281]
مسأله 274. فعالیّت در بازار فارکس forex در زمینۀ انواع مختلف ارزهای عادی و ارزهای دیجیتال (پول مجازی یا رمزینه) و غیر آنها [282] مورد توقّف است و مکلّف می‌تواند در این مسأله، به مجتهد جامع الشرایط دیگر با رعایت الأعلم فالأعلم رجوع نماید؛
البتّه، امر فوق با صرف نظر از لزوم رعایت شرایط صحّت معاملات در سایر موارد، غیر از بازار فارکس میباشد که توضیح آن در مسأله بعد بیان میشود.
مسأله 275. از آنجا که در قراردادها و داد و ستدها، به‌طور کلّی باید شرایط شرعی معاملات رعایت گردد، پس اگر فعالیّت در بازار فارکس و مانند آن، مشتمل بر «معاملۀ ربوی» یا «قرض ربوی» یا «قمار و برد و باخت مالی» و مانند آن باشد، فعالیّت مذکور حرام است؛
همچنین، چنانچه این فعالیّت مشتمل بر «فروش دین به دین» [283] یا «معاملۀ كالی به كالی» [284] باشد، هرچند مبلغ و مدّت كاملاً در معامله معیّن گردیده باشد یا «كالای وزنی یا پیمانهای» [285] كه خریداری شده، قبل از تحویل گرفتن با سود فروخته شود، معامله باطل است؛ [286]
در تمام این موارد، فرق ندارد سیستم و نظام ورود به این گونه معاملات، بازار فاركس باشد یا نباشد. [287]
[275]. منظور از پول، پولهای رایج در زمان معاصر است مانند انواع مختلف اسکناس، که از اشیای عددی (معدودات) محسوب میشوند.
[276]. حکم این مورد و موارد مذکور در مسائل بعد، فی نفسه (به خودی خود و با صرف نظر از سایر عناوین) بیان شده است.
[277]. تفصیل احکام خرید و فروش پول و ارز، در صورتی که از مصادیق «فروش دین به دین» باشد، در فصل «دین»، مبحث «فروش طلب» خواهد آمد.
[278]. همچنین، اگر در زمینۀ خرید و فروش و استخراج رمز ارزها قانونی وجود داشته باشد، اجازۀ مخالفت با قانون داده نمی‌شود و نیز استفادۀ غیر مجاز از انشعاب برق و مانند آن جهت استخراج و ماینینگ ارزهای دیجیتال، موجب ضمان مالی است.
[279]. معاملات صوری ارز.
[282]. مانند نفت، طلا و سایر داراییهای پایه.
[283]. مثلاً اگر علی 100 دلار به صورت کلّی در ذمّۀ خود و نقد، در مقابل 80 یورو نقد به صورت کلّی در ذمّۀ حسن به وی بفروشد و از یکدیگر طلبکار شوند و از طرفی حسین نیز، مشابه همین معامله را با سعید انجام داده باشد، یعنی 100 دلار به 80 یورو فروخته باشد و از هم طلبکار باشند، چنانچه علی تخمین بزند که قیمت دلار نسبت به یورو افزایش یابد و بخواهد 80 یورو طلب خود را در مقابل 100 دلار که سعید از حسین طلب دارد، بفروشد، هرچند به صورت نقد باشد، معاملۀ «دین به دین» و باطل میباشد. توضیحات بیشتر معاملۀ «دین به دین» در فصل «دین»، مبحث «فروش طلب» ذکر میشود.
[287]. صرف‌نظر از عناوین فوق كه رعایت آن در همۀ معاملات لازم و بنابر فتویٰ است، همان طور که بیان شد، معظّم له با توضیح ذکر شده در مسألۀ «274»، رخصت و اجازۀ فعالیّت در این بازار را نمیدهند و توقّف می‌نمایند.