افزایش یا کاهش ارزش مال در زمان پرداخت بدهی ^[812]

مسأله 910. اگر دینی كه بر ذمّۀ بدهكار است از اموال مثلی ^[813] (غیر از پول) باشد، بدهكار ضامن مثل آن است و در صورت افزایش یا كاهش ارزش، پرداخت مثل همان كافی است؛

پس چنانچه مثلاً مهریّۀ زوجه یا مالی که فرد آن را به دیگری قرض داده، چند سكّۀ طلا باشد، بدهکاری وی همان تعداد سکّه است؛ چه اینکه قیمت سكّه افزوده شده یا كاهش یافته باشد؛

امّا اگر بدهکاری (دین)‌، پول باشد و کاهش ارزش پیدا کرده یا به کلّی از اعتبار ساقط شده باشد، حکم آن در ضمن سه مسألۀ بعد ذکر می‌شود.

مسأله 911. اگر فرد مبلغی «پول» از دیگری قرض بگیرد یا ثمن معاملۀ نسیه یا اجرت در عقد اجاره و مانند آن یا مهریّۀ زن به صورت «پول» و دین بر ذمّۀ فرد (بدهكار) باشد و در زمانی که بدهکار قصد دارد بدهی خود را به طلبکار بپردازد، ارزش پول کاهش یافته باشد، پرداخت همان مقدار اولیّه کافی است؛ ‌

مگر آنکه کاهش ارزش پول، فوق‌‌العاده زیاد باشد؛ مثلاً ارزش پول به اندازۀ یک بیستم مبلغ اولیّه شود؛ که در این صورت، پرداخت آن مبلغ، بنابر احتیاط واجب کافی نبوده و بنابر احتیاط لازم است با پرداخت مبلغ بیشتر با طلبکار مصالحه کند ^[814] . ^[815]

مسأله 912. اگر بدهکار در زمانی که شرعاً‌ حقّ ادای بدهی خود را دارد، درصدد ادای دین برآمده، ولی طلبکار بدون عذر شرعی از دریافت آن امتناع كرده و پس از آن کاهش فوق‌العادۀ ارزش پول رخ داده باشد، پرداخت همان مبلغ سابق کافی است.

همین طور، چنانچه برای ادای بدهی مدّتی بسیار طولانی قرار داده شده و طلبکار در هنگام قرار دادن مدّت، اطلاع از تورّم و کاهش فوق‌العادۀ ارزش پول تا زمان سررسید ادای بدهی داشته یا احتمال معقول آن را می­داده و با اختیار خود اقدام به این امر نموده و راضی به پرداخت همان مبلغ اولیّه بابت ادای دین شده، در این صورت نیز (چون خود اقدام به ضرر علیه خویش نموده)، پرداخت همان مبلغ سابق کافی است.

مسأله 913. اگر دولت پول خاصّی را از درجۀ اعتبار ساقط نماید، یا واحد پول كشور تغییر كند، بدهکار باید ارزش پول قبلی در آخرین زمان اعتبار آن را لحاظ كرده و معادل آن را در زمان تغییر، از پولی که جایگزین شده بپردازد؛

البتّه، چنانچه کاهش ارزش پول و قدرت خرید به مرور زمان، چه قبل از تغییر واحد پول و چه بعد از آن، فوق‌العاده زیاد باشد، حكم آن در مسألۀ «911»بیان شد.