احكام قیّم

· قرار دادن قیّم از طرف پدر یا جدّ پدری

مسأله 1143. پدر يا پدربزرگ پدرى می­توانند با وصیّت كردن برای فرزند یا نوۀ نابالغ یا مجنون یا سفیه ^[944] خویش، یک یا چند نفر را به عنوان «قیّم و ولیّ شرعی» تعیین نمایند ^[945] كه تفصیل احكام و شرایط آن در جلد سوّم فصل «حَجْر» بیان گردید.

همین طور، می­توانند فردی را به عنوان «ناظر بر قيّم» قرار دهند. ^[946]

· محدودۀ ولایت قیّم

مسأله 1144. اگر وصیت كننده شخصی را وصیّ و قیّم بر اولاد خویش قرار دهد، چنانچه محدودۀ ولایت وی را مقیّد به موارد خاصّی نكرده، قیّم مذكور با رعایت مصلحت اولاد، حقّ تصمیم‌گیری و تصرّف در تمام امور و شؤون متعلّق به آنان را دارد، مثل مراقبت از آنان و پرورش و تربیتشان، نگهداری از اموالشان و صرف آن در نیازها و احتیاجاتشان و ادای دیون و پرداخت خسارت­ها و حقوق شرعی مانند خمس و زكات ^[947] و ردّ مظالم؛

البتّه، ولایت قیّم و حاكم شرع در امر ازدواج نابالغ و مجنون و سفیه تفصیلی دارد كه در فصل «ازدواج»، مبحث «افرادی که در امر ازدواج ولیّ شرعی محسوب می­شوند» ذکر شد.

مسأله 1145. اگر وصیّت كننده محدودۀ ولایت قیّم را مقیّد به موارد خاص نموده، قیّم باید به همان موارد اكتفا نماید و در سایر موارد اختیار تصمیم‌گیری و تصرّف در امور بچۀ نابالغ باحاكم شرع یا نمایندۀ وی می­باشد؛

البتّه، ولایت قیّم و حاكم شرع در امر ازدواج نابالغ و مجنون و سفیه تفصیلی دارد كه در فصل «ازدواج»، مبحث «افرادی که در امر ازدواج ولیّ شرعی محسوب می­شوند» ذکر شد.

· اجرت المثل قیّم بابت کارهایی که برای یتیم انجام داده

مسأله 1146. «قيّم شرعى» می­تواند اجرت المثل كارهایی را كه برای یتیم در محدودۀ ولایتش انجام داده و در انجام آن کارها قصد مجانیّت نداشته، از مال يتيم بردارد.

حکم مذکور، مشروط بر این است که عرفاً آن کارها اجرت داشته و قيّم هم فقير شرعى محسوب شود و در صورتی كه قيّم فقیر نباشد، برداشتن اجرت محلّ اشكال است و احتياط واجب در ترک آن می‌باشد. ^[948]

· راه‌های اثبات قیمومت (قیّم بودن)

مسأله 1147. اگر فردی بگويد: «من قیّم یتیم از طرف پدر یا جدّ پدری وی هستم»، ادّعای وی در صورتی پذیرفته می­شود که از راه­هایی که در مسألۀ «1137» بیان شد، ثابت گردد.